دانشنامه اسلامی
واژه احمد در قرآن کریم فقط یک بار و به صورت یکی از نام های پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) به کار رفته است:«و اِذ قالَ عیسَی ابنُ مَریَمَ یبَنی اِسرءیلَ اِنّی رَسولُ اللّهِ اِلَیکُم مُصَدِّقًا لِما بَینَ یَدَیَّ مِنَ التَّورةِ ومُبَشِّرًا بِرَسول یَأتی مِن بَعدِی اسمُهُ اَحمَدُ فَلَمّا جاءَهُم بِالبَیِّنتِ قالوا هذا سِحرٌ مُبین».
ریشه لغوی
واژه پژوهان، در ریشه یابی این نام، آن را برگرفته از ریشه «ح م د» به معنای ستایش دانسته و گفته اند:وجه نام گذاری پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) به احمد که صفتی تفضیلی است، فراوانی ستایش خداوند به وسیله حضرت یا ستوده تر بودن او بیش از همه نزد خداوند سبحان است. برخی، حمد را ثناگویی شخص به اوصاف نیکویی می دانند که فقط با زبان انجام گیرد. برخی از واژه پژوهان نیز با افعل تفضیل دانستن این واژه، آن را مبالغه در حمد و برگرفته از محمود یا حامد بودن نزد خدا دانسته اند که بنابر وجه دوم، باید مضافی در تقدیر باشد. درباره این که آیا این واژه، نام پیامبر یا از اوصاف او است، برخی با تأیید افعل تفضیل بودن احمد، آن را از نام های پیامبر دانسته اند که به محمود بودن او در فعل و اخلاق دلالت دارد. راغب ، مورد بشارت بودن این نام از زبان عیسی (علیه السلام) را دلیل برجستگی و پسندیده تر بودن او از عیسی (علیه السلام) و همه پیامبران پیشین می داند. برخی نیز گفته اند:پیامبر، دارای نام عام (محمّد) و نام خاص (احمد) بوده و عیسی (علیه السلام) با این بشارت ، از پیامبر با نام خاص او یاد کرده است. در برابر دیدگاه مشهور درباره ساختار ادبی این واژه که آن را افعل تفضیل شمرده اند، عدّه ای بر صفت مشبهه بودن آن اشاره دارند. این دیدگاه، با شرایط دستور زبان برای چنین اشتقاقی سازگاری ندارد.براساس قرآن کریم، شکّی نیست که یکی از نام های پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) احمد است، و این نام، پس از محمّد، از شناخته شده ترین نام های حضرت شمرده می شود.شهرت و کاربرد گسترده این نام میان مسلمانان به اندازه ای است که از صدر اسلام تاکنون، همواره برای یاد کردن از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) استفاده از این نام پس از «محمّد» در رتبه نخست قرار داشته است.
وجه نام گذاری
درباره عَلَم (نام مخصوص) یا وصف مشهور بودن احمد برای پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم)، به اتّفاق نظری نمی توان دست یافت؛ ولی ادلّه ای دیدگاه نخست را تأیید می کند. در روایتی از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که به آمنه ، مادر پیامبر، در دوران بارداری ندا رسید که نام فرزند خود را احمد بگذارد. در گزارش دیگری همین مضمون از خود آمنه نیز نقل شده است. در روایت دیگری از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که ابوطالب ، عموی پیامبر در روز هفتم ولادت حضرت، این نام را برای وی برگزید و سبب این نام گذاری را ستایش آسمانیان و زمینیان از حضرت دانست. در روایتی از خود پیامبر اسلام، وجه نام گذاری او به محمّد ستایش زمینیان از حضرت و به احمد ستوده تر بودن او نزد آسمانیان دانسته شده است.
پیشینه نام احمد
...
