دانشنامه اسلامی
وی تحصیل علم را در زادگاهش آغاز کرد و از محضر درس علمای آن دیار همچون پدرش و نیز احمد بن ابی الفضل نویری، علی بن احمد نویری، ابن صدیق و زین الدین مراغی بهره برد. او سفرهای متعددی به قاهره کرد و در مجلس درس جمال الدین حنبلی، شمس الدین زرایبی و دیگران حاضر شد. نحو را از شمس الدین معید، معانی و بیان و اصول را از عز الدین ابن جماعه، نجم الدین سکاکینی، نجم الدین واعظی و شهاب الدین احمد غزی، فقه را از قاری الهدایة و مباحث کلامی را از شمس الدین ابن ضیاء فراگرفت و برخی از استادانش نیز به او اجازه تدریس و فتوا دادند. از میان راویان وی می توان از محیوی عبدالقادر مالکی و سخاوی نام برد.
رغبت او به مطالعه و تألیف چنان بود که ابوالخیر بن عبدالقوی در طول 50 سال آشنایی با وی، هرگز او را از نوشتن کتاب و یا مطالعه کردن فارغ ندیده بود. ابن ضیاء به گفته سیوطی در آن روزگار، در سرزمین حجاز، استاد منحصر به فرد مذهب حنفی شناخته می شد. پدرش قاضی القضاة مکه بود و وی در غیاب پدر و به نیابت از او، قضاوت می کرد و پس از فوت پدر بر مسند او نشست. پس از چندی با حفظ همین سمت، مسئولیت نظارت بر مسجد الحرام و امور حسبیه آنجا را نیز بر عهده گرفت، ولی دیری نپایید که از این سمت عزل شد و فقط به کار قضا پرداخت و این منصب را تا هنگام مرگ حفظ کرد. سخاوی در الضوء اللامع از ابن ابی عذیبه نقل می کند که ابن ضیاء بسیار مسافرت می کرد، اما با این همه در هیچ سالی از زمان بلوغ تا وفات، مناسک حج از او فوت نشد.
البحر العمیق فی مناسک المعتمر و الحاج الی البیت العتیق، تاریخ مکة المشرقة و المسجد الحرام و المدینء الشریفة و القبر الشریف، الشافی فی مختصر الکافی، الضیاء المعنوی علی مقدمة الغزنوی، مختصر المسند لابی حنیفة و المشرع فی شرح المجمع.
تنزیة المسجد الحرام عن بدعة (بدع) جهلة العوام، شرح اصول علی بن محمد بزدوی، شرح الوافی فی الفروع از ابوالبرکات نسفی که به دو صورت مبسوط و مختصر تألیف شده است، المتدارک علی المدارک.
وی در مکه وفات یافت و در معلاة (در نزدیکی مکه) به خاک سپرده شد.
