دانشنامه اسلامی
خرج (۱۸۲ بار)
بیرون شدن. آشکار شدن. اگر بیرون رفتن از برای جهاد مایل میبودند وسیله آن را فراهم میکردند . اخراج و خروج کردن معمولی مثل خارج شدن از منزل و در ظاهر شدن مثل خروج میوه از درخت و نظائر آن به کار رفته است ولی معنی اوّلی که همان آشکار شدن باشد در همه جا ملحوظ است و در آیات ، ، شاید منظور، خروج از مقام و مرتبه باشد. خرج در آیه به معنی مزد و اجرت است و چون آیات بعدی حکایت میکند که ذوالقرنین از آنها کارگر و تکّههای آهن و سرب خواست و در جواب آیه فوق گفت: «ما مَکَّنّی فیهِ رَبّی خَیْرٌ...» لذا پیداست که غرض آنها از خرج مزد و اجزت بوده است نه وسائل سدّ. و چون مزد از مال اجرت دهنده خارج میشود یا به صورت مزد آشکار و جدا میشود به آن خرج گفتهاند. همچنین است خراج ولی راغب گوید: خرج اعمّ از خراج است و خراج اغلب به حق الارض گفته میشود. * . در مجمع گوید: اصل خراج و خرج هر دو یکی است و آن غلّهای است که بر سبیل وظیفهای اخراج میشود و از آن است خراج ارض. منظور از خراج در آیه به قرینه «خَیْرُ الرّازقینْ» رزق است معنی چنین میشود: یا از این جهت قبول رسالت بر ایشان گران برایشان گران است رازق تو خداست روزی پروردگارت بهتر روزی دهندگان میباشد. در آیات قرآن درباره پیامبران و مخصوصاً حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلّم تکرار شده که آنهابر رسالت مزدی نمیخواهند - شوری:23.
