دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
غبن (۱ بار)
«تغابن» از باب «تفاعل» است، و معمولاً در مورد کارهایی گفته می شود که دو جانبه باشد; مانند، تعارض و تزاحم و... این معنا در مورد قیامت ممکن است به این ترتیب باشد که تعارض گروه مؤمنان و کافران، نتیجه اش در قیامت ظاهر شود و در حقیقت روز قیامت، روز ظهور تغابن است. از بعضی از کلمات اهل لغت نیز استفاده می شود که باب «تفاعل» همیشه به این معنا نیست و در اینجا به معنای ظهور غبن است (مفردات راغب، مادّه غبن).
«غابن» به معنای برنده است.
«مغبون» از مادّه «غَبْن» به معنای بازنده است.
. غبن به معنی گول زدن در معامله است خواه در خرید باشد یا در فروش و آن اینکه به قیمت کم بخرد یا به قیمت گران بفروشد در اقرب الموارد گوید: «غَبَنَ فُلاناً فِیالْبَیْعِ وَالشِّراءِ: خَدَعَهُ وَ غَلَبَهُ» کلام قاموس نیز نظیر آن است. «تغابن» از تفاعل است به معنی مغبون کردن یکدیگر. اگر تغابن در آیه بین الاثنین باشد معنی آن چنین است: روزی شما را جمع میکند برای روز جمع (روز آخرت) آن روز، روز مغبون کردن همدیگر است ولی این مغبون کردن چگونه است؟ در المیزان پس از ردّ دو وجه در کیفیّت تغابن فرموده: اینجا صورت سومی است و آن اینکه تغابن میان گمراه کنندگان و گمراه شدگان اعتبار شود که متبوعان تابعان را گول میزنند و به اخذ دنیا و ترک آخرت وادارشان میکنند و تابعان متبوعان را مغبون میکنند که آنها را در استکبارشان یاری میکنند پس هر گروه دیگری را مغبون میکند و از دیگری مغبون میشود. و وجه چهارمی است که در آن زمینه روایت وارد شده و آن اینکه: برای هر بنده در بهشت منزلی است که اگر اطاعت خدا میکرد به آن داخل میشد و برای هر بنده در آتش منزلی است که اگر خدا را معصیت میکرد به آن داخل میشد. روز قیامت منازل اهل آتش که در بهشت است به اهل بهشت داده میشود و بالعکس. پس اهل بهشت اهل آتش را مغبون میکنند. و از تفسیر برهان نقل کرده که امام صادق «علیهالسلام» فرمود: قیامت یومالتلاق است که اهل آسمان اهل زمین را ملاقات میکنند. یومالتناد است که اهل آتش اهل بهشت را ندا کنند که: «اَفیضُوا عَلَیْنا مِنَالْماءِ اِوْمِّمارَزَقَکُمُ اللَّهُ» و یوم التغابن است اهل بهشت اهل آتش رامغبون کنند، یوم الحسرة است یعنی روزی که مرگ راآورده و ذبح میکنند. ناگفته نماند: باب تفاعل چنانکه اهل لغت تصریح کردهاند به معنی مجرد نیز آید مثل «تعالی اللَّه و تسامی و تبارک» میشود گفت: که تغابن در آیه از برای مفعول و به معنی مجرداست که مغبون شدن باشد و چون عمر انسان سرمایه اوست و میتواند با آن از دنیا استفاده کند و آخرت به دست آورد ولی کفّار در آخرت خواهند دید که از این سرمایه جز لذّات زودگذر دنیا چیزی به دست نیاورده و واقعاً مغبون شدهاند و در دنیا به حکم «زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ اَعْمالَهُمْ» به غبن خویش متوجه نیستند ولی در آخرت متوجّه خواهند شد، میشود این مطلب را از . استفاده کرد واللَّه العالم. این لفظ فقط یکبار در قرآن یافته است.
