آریا (موسیقی)(aria)
(در ایتالیایی به معنای هوا) ترانۀ تک صدایی ملودیک با خصوصیتی اندیشناک، اغلب دارای یک بخش میانی متضاد، بیانگر لحظۀ آشکارشدن حقیقت در عمل نمایشیِ یک اپرایا اوراتوریو. آریا که در ائورودیکه(۱۶۰۰) اثر پِریو اورفئو(۱۶۰۷) ساختۀ مونته وردینیز یافت می شد، در آثار آلِسّاندرو اسکارلاتّیو هَندلساخته و پرداخته ترین قالب خود را به دست آورد، و تبدیل به یک قطعۀ آهنگین برای خوانندگان اول اپرا شد. نمونه ای از آن عبارت است از آریای «هر کجا قدم گذاری» از اوراتوریوی غیرمذهبی سِمِله(۱۷۴۴) اثر هندل بر شعری از ویلیام کانگریو. آریا به مثابه قطعه ای مخصوص ساز، قطعه ای پرملودی و تقلیدگر یک خط آوازی است. آریا تا اوایل قرن ۱۸ ترانه ای سه قسمتی بود، که قسمت سوم آن تکرار قسمت اول محسوب می شد، و قسمت دومش انواع و اقسام سوژه ها، گام ها و حالت ها را ارائه می کرد. نام دقیق تر این فرم «آریا دا کاپو» است. پس از مرگ هندل (۱۷۵۹) و در دوران کودکی موتسارت (دهۀ ۱۷۶۰) فرم های آزادتری پدیدار شدند، که گاهی برمبنای فرم سونات(موتسارت) ساخته می شدند، و بعدها شکل خود را از کنش نمایشی اپرا (بتهوون، وبر) یا اوراتوریو (مندلسون) گرفتند.
