فُضَیْل بن عِیاض (۱۰۵ـ۱۸۷ق) محدث و صحابی امام جعفر صادق (ع). علما او را به صفات و ثاقت و جلالت قدر ستوده اند. در سمرقند به دنیا آمد و در ابیورد پرورش یافت. سپس برای فراگیری علم و دانش به حجاز رفت و سرانجام در مکه سکونت گزید. مشهور است که در جوانی راهزنی می کرد، اما بعدها با شنیدن آیاتی از قرآن در مورد توبه و بازگشت به سوی خدا، متنبه شد و توبه کرد. پیش از سکونت در مکه به کوفه رفت و به استماع حدیث پرداخت. جمعی از محدثان ازجمله امام شافعی، ابن المبارک، و احمد بن یونس از وی حدیث نقل کرده اند. فضیل نسخه ای از احادیث امام صادق (ع) را تألیف کرده است.
دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] فُضَیل بن عَیاض(درگذشت ۱۸۷ق)، عارف و زاهد مشهور و از رجال صوفیه. وی از شاگردان امام صادق(ع) بود و از ایشان روایاتی نقل کرده است. اغلب عالمان رجالی شیعه او را از اهل سنت می دانند و در عین حال وی را از راویان موثق و قابل اعتماد به شمار میآورند. گفته اند که وی در ابتدا راهزن بوده؛ ولی در پی حادثه ای توبه کرده است. فضیل بن عیاض بن مسعود بن بشر تمیمی یربوعی، در ناحیه مرو خراسان و در روستایی به نام فُندِین به دنیا آمده است. کنیه اش ابوعلی است و اصالتا او را از اهل کوفه می دانند. وی در ابتدا در محلی بین ابیورد و سرخس به راهزنی مشغول بود ولی در پی واقعه ای توبه کرد و به عبادت و زهد مشغول شد.
