جبرئیل

لغت نامه دهخدا

جبرئیل. [ ج ِ رِ ] ( اِخ )بنده خدا. ( از منتهی الارب ). رجوع به جبرئیل شود.
جبرئیل. [ ج َ رَ ] ( اِخ ) نام فرشته وحی. ( از منتهی الارب ). نام فرشته مقرب. ( مهذب الاسماء ). فرشته ای است که پیک حضرت است. ( ترجمان علامه جرجانی ). پیر چهل ساله. جوهر اول. هیولائی اول. سبز کبوتر. طوطی سدره نشین. طاوس عرش. عاشرنه تخته عاج. روح القدس. روح الامین. روح مکرم. عقل اول. ناموس اکبر. ( از اخلاق جلالی ). روح الاعظم. ساقی روحانیان ( کنایه از آدم و شیطان نیز باشد از برهان ). کلیم. ( از مجموعه مترادفات ص 106 ). روح. ( ترجمان القرآن ). نام فرشته مقرب. امین وحی. فرشته وحی. ( یادداشت مؤلف از السامی ). جوالیقی چنین آرد، ابن انباری گفت : در «کلمه ٔ» جبرئیل هفت لغت وجود دارد: جِبریل و جَبریل و جَبرَئِل و جَبرائیل و جَبراییل و جَبرَییل و جِبرَئِل و جَبرین و جِبرین. ( از المعرب جوالیقی صص 113 - 114 ). در حاشیه صفحه 113 چنین آمده است : صاحب قاموس صور فوق را از این کلمه آورده و صورتهای دیگری هم اضافه کرده است : ابوحیان گوید: عرب همچنان که عادت اوست در این اسم مانند اسماء دیگر عجمی تغییراتی داد تا بپانزده صورت درآمد. جبریل بر وزن قندیل گفتند و آن تلفظ مردم حجاز است و آن قرائت ابن عامر و ابوعمرو و نافع و حفص... است و همین صورت بفتح جیم قرائت حسن و ابن کثیر و ابن محیصن است. فراء این صورت اَخیر را نمیپذیرد و گوید در کلام عرب وزن فَعلیل وجود ندارد. لیکن گفته فراء براساسی نیست : زیرا عرب کلمات دخیل را بدو صورت بزبان خود داخل کرده است : یکی آنکه به اوزان عرب درمی آید مانند. لجام ، و دیگر آنکه با وزن همان لغت بعربی درمی آید و ابریسم و جبریل بفتح جیم از قسم اخیر است. و جبرئیل بر وزن عَنتَریس که تلفظ بنی تمیم و قیس و کثیر و بسیاری ازمردم نجد است. فراء آنرا نقل کرده و زجاج آنرا برگزیده است و گوید: آن بهترین صورت است و آن قرائت اعمش و حمزة و کسائی و حمادبن زید از طریق ابوبکر از عاصم است. سپس صورتها و قرائتهای دیگر نیز ذکر کرده است. ( حاشیه المعرب جوالیقی صص 113 - 114 ) :
نضرنا فماتلقی لنا من کتیبة
یدالدهر الاجبرئیل امامها.ابوالعباس ( ازالمعرب جوالیقی ص 114 ).در جای دیگر همین کتاب چنین آمده : جبر بمعنی عبد و ایل بمعنی خدا است و رویهمرفته بمعنی بنده خدا است. ( از المعرب جوالیقی ص 327 ).

فرهنگ عمید

در اسلام و دیگر ادیان سامی، یکی از فرشتگان مقرب الهی که که وحی را بر پیغمبران نازل می کرد، امین وحی، روح الامین، روح القُدُس، ناموس اکبر.

فرهنگ فارسی

یکی از چهار فرش ته مقرب اسلام که حامل وحی الهی بر انبیاست .
۱- ( اسم ) یکی از فرشتگان مقرب. ۲- ( اسم ) دل که بزعم صوفیان مهبط انوار الهی و محل وحی و الهام اوست .
بن یحیی

فرهنگ اسم ها

اسم: جبرئیل (پسر) (عبری)
معنی: جبریل، مرد خد، نام یکی از چهار فرشته مقرب که حامل وحی الهی برای انبیاست

دانشنامه عمومی

جبرئیل (شهر). جبرئیل ( به ترکی آذربایجانی: Cəbrayıl ) ( گوش دهید ) ( از ۲۰۲۰ - ۱۹۹۳: جراکان، ارمنی: Ջրական و مخاکاوان، ارمنی: Մեխակավան ) شهری در شهرستان جبرئیل جمهوری آذربایجان است و مرکز این شهرستان محسوب می شود. این شهر بین جنگ های اول و دوم قره باغ ( ۲۰۲۰ - ۱۹۹۳ ) به مدت ۲۷ سال به صورت دفاکتو جزء استان هادروت جمهوری آرتساخ بود.
جمعیت جبرئیل براساس سرشماری سال ۱۹۸۹، ۶٬۰۷۰ نفر بوده است که این رقم در سال ۲۰۲۰ به ۱۱٬۰۰۰ نفر رسیده است؛ الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان در توئیتی مورخ ۴ اکتبر ۲۰۲۰ اعلام کرد که این شهر و چند روستای دیگر توسط ارتش آذربایجان بعد از ۲۷ سال از کنترل نیروهای ارمنی درآمده است. شوشان استپانیان، سخنگوی وزارت دفاع ارمنستان در صفحه فیس بوک خود نوشته است که مقامات ترک و آذری در توییتی می نویسند که ارتش آذربایجان منطقه جبرییل را به دست خود گرفته اند. وی در این گزارش اعلام نمود که این اطلاعات دور از واقعیت است و بزودی فیلمی از فرار نیروهای آذری از ماتاقیس منتشر خواهد کرد. خبرهای منتشرشده توسط دولت آذربایجان مبنی بر باز پس گیری این مناطق از سوی واهرام بوقوسیان، سخنگوی رئیس جمهور آرتساخ و آرتسرون هوهانیسیان تکذیب شده است.
جبرئیل (لبنان). جبرئیل ( به عربی: جبرایل ) یک منطقهٔ مسکونی در لبنان است که در شهرستان عکار واقع شده است. جبرئیل ۵٫۳۳ کیلومتر مربع مساحت و ۱٬۸۲۶ نفر جمعیت دارد و ۴۲۰ متر بالاتر از سطح دریا واقع شده است.

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] جبرئیل یا جبرائیل، یکی از چهار فرشته مقرّب الهی و حامل وحی. کلمه جبرئیل در سه آیه از قرآن و در روایات متعددی آمده است. منابع اسلامی، علاوه بر حمل وحی، کارهایی چون یاری پیامبران، عذاب کردن کافران و تسلی بخشی مؤمنان را به جبرئیل نسبت داده اند.
در فلسفه و عرفان، حقیقت و جایگاه جبرئیل به لحاظ فلسفی و عرفانی بحث شده و فیلسوفان و حکیمان مسلمان با تعابیری چون «عقل فَعّال» از او یاد کرده اند. در متون دینی یهودیت و مسیحیت نیز از این فرشته یاد شده است.
واژۀ جبرئیل در اصل عِبری است و ظاهراً به صورت سریانی اش به عربی راه یافته است. نویسندگان و محققان زبان عربی بر غیرعربی بودن آن تصریح کرده اند. ابوحیان غرناطی سیزده صورت مختلف آن، نظیر جِبْریل، جَبْریل، جَبَرئیل، جَبَرئِل، جَبرائل، جَبرائیل، را آورده است. همچنین دانی صورت های قرائت این کلمه در قرآن را برشمرده که «جِبْرِیل» مشهورترین و فصیح ترین آنها به لهجۀ اهل حجاز و بنا بر قرائت حفص، ابوعمرو، نافع و ابن عامر است.
[ویکی اهل البیت] کلیدواژه: کلمات کلیدی: قرآن، جبرئیل، وحی، انبیاء، امانت داری، رسالت
جبرئیل یا جبریل نام یکی از فرشتگان مقرب خدای تعالی است که وحی بر پیامبر اسلام صلی الله علیه آله می آورد.
علامه شعرانی در مورد واژه جبرئیل می گوید: اصل آن عبری است مرکب از جبر به معنی قوه و قدرت و ئیل خدا و جمله به معنی قوة الله است چنانکه در آیه و النجم فرمود «علمه شدید القوی» جبرئیل وحی برپیغمبر ما می آورد «فانه نزله علی قلبک باذن الله» (سوره بقره/آیه92)
و امین الاسلام برسی می گوید: «جبرئیل» اسمی عجمی (غیر عربی)است که وارد زبان عربی شده و "جبر" در لغت سریانی به معنای بنده و "ایل" به معنای خداست؛ که بنا بر ان "جبرئیل" به معنای بنده خداست.
این واژه به دو شکل تلفظ می شود: جبرئیل با همزه و جِبریل بدون همزه، و در کلام امیرالمؤمنین(علیه السلام) به شکل «جبرائیل» نیز ذکر شده؛ اما در قرآن کریم نام این «ملک» سه بار فقط به صورت "جِبریل" آمده است.(سوره بقره/97و98 و سوره تحریم/4). البته در آیات دیگر با القاب و عناوین دیگری مثل «روح القدس»، «روح الامین» و... نیز از این ملک مقرب یاد شده است.
در قرآن کریم برای «جبرئیل» وظایف متعددی ذکر شده از جمله:
«وحی» که تنها راه ارتباط و تکلم بشر با خداوند است، طبق آیه شریفه ذیل به سه طریق صورت می گیرد:
«وَمَا کَانَ لِبَشَرٍ أَن یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولًا فَیُوحِیَ بِإِذْنِهِ مَا یَشَاء...»؛(سوره شوری/51) و شایسته هیچ انسانی نیست که خدا با او سخن گوید، مگر از راه وحی یا از پشت حجاب، یا رسولی می فرستد و به فرمان او آنچه را بخواهد وحی می کند...
[ویکی حج] جبرئیل یکی از چهار فرشته مقرّب خداوند است که در کتاب های آسمانی تورات و انجیل و قرآن از او یاد شده است. در قرآن کریم سه بار نام این فرشته با واژه «جبریل» آمده است. با توجه به صفات گوناگون که در قرآن کریم برای جبرئیل(ع) آمده، می توان دریافت که این فرشته افزون بر جایگاه والا نزد خدا، نقشی مهم در تدبیر امور هستی دارد که از مهم ترین موارد آن ها، نزول وحی است.
جبرئیل(ع) به فرمان خدا در برخی جنگ ها مانند بدر، اُحُد، و نبرد با یهودیان بنی قریظه به یاری مسلمانان آمد. آورده اند که در ماجرای صلح حدیبیه به سال ششم ق. جبرئیل(ع) نزد رسول خدا(ص) آمد و از او خواست که شترها را قربانی کند و به مدینه بازگردد. در فتح مکه نیز جبرئیل(ع) رسول خدا(ص) را در کشف توطئه جاسوسی یاری کرد. سپس پیامبر(ص) با اشاره جبرئیل(ع)، بت های پیرامون خانه کعبه را با عصایش فروریخت.
بر پایه روایات، جبرئیل در بنای کعبه و راهنمایی و یاری پیامبران، از جمله تعلیم مناسک حج به آنان، نقش داشته است.
[ویکی فقه] جبرئیل (ابهام زدایی). جبرئیل ممکن است در معانی ذیل به کار رفته و یا اسم برای اشخاص ذیل باشد: • جبرئیل (فرشته وحی)، بزرگترین فرشته الهی و فرشته وحی مکان ها و مقام ها• باب جبرئیل، دری در شرق مسجد النبی به سمت بقیع• استوانه مقام جبرئیل، ستونی کنار در خانه حضرت فاطمه سلام الله علیه در مسجدالنبی اعلام و اشخاص• جبرئیل بن عبیدالله بن بختیشوع، کنیه اش ابوعیسی، از پزشکان دربار عضدالدوله دیلمی (متوفی ۳۷۲) و از خاندان نَسطوری بختیشوع• جبرئیل بن بختیشوع، از پزشکان معروف خاندان نَسطوری بختیشوع
...
[ویکی فقه] جبرئیل (فرشته وحی). قرآن کریم توسط، فرشته ای به نام جبرئیل بر حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) نازل می شد که او را فرشته وحی می نامند.
جبرئیل اسمی عجمی (غیر عربی) است که وارد زبان عربی شده و "جبر" در لغت سریانی به معنای بنده و "ایل" به معنای خداست؛ پس "جبرئیل" به معنای بنده ای خداست که مَلَکی از ملائکة الله است.
تلفظ واژه
این واژه دو نوع تلفظ می شود: جَبرئیل با همزه و جِبریل بدون همزه و در کلام امیرالمؤمنین (علیه السلام) به شکل جبرائیل نیز ذکر شده؛ اما در قرآن نام این ملک سه بار فقط به صورت "جِبریل" آمده است. البته در آیات دیگر با القاب و عناوین دیگری مثل روح القدس، روح الامین و... نیز از این ملک مقرب یاد شده است که در این مقاله به آن می پردازیم.
وظایف جبرئیل در بیان قرآن
در قرآن کریم وظایف جبرئیل بیان شده است:
← ابلاغ وحی
...
[ویکی فقه] جبرئیل (قرآن). جبرئیل، واژه ای عجمی غیر عربی، معرب و به معنای بندهخدا است.
جبرئیل، واژه ای عجمی غیر عربی، معرب و به معنای بندهخدا و نام فرشته حامل وحی است.
عناوین مرتبط
جبرئیل و ابراهیم -علیه السلام-،جبرئیل و محمد - صلی الله علیه وآله-،جبرئیل و مریم –علیهاالسلام-، صفات جبرئیل و نقش جبرئیل.