سوسیالیسم
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
فرهنگ فارسی
نامی که بمجموعه نظرات اقتصادی اجتماعی و سیاسی که تملک شخصی و وسایل تولید و مبادله و محکوم میسازد اطلاق میشود
فرهنگستان زبان و ادب
دانشنامه آزاد فارسی
جنبشی که هدف آن ایجاد جامعه ای بی طبقه از طریق استقرار مالکیت جمعی به جای مالکیت خصوصی ابزارهای تولید، توزیع، و بازار است. این اصطلاح برای توصیف شرایطی کاملاً متفاوت از هم مانند آنارشیسم و دموکراسی اجتماعی به کار رفته است. عقاید سوسیالیستی در دوران باستان، اوایل ظهور مسیحیت، و در میان فرقه های مسیحی متأخر همچون آناباپتیست ها و دِیگرها مطرح شد و در قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ ژان ژاک روسو، کلود سِن سیمون، فرانسوآ فوریه، رابرت اوئن، و دیگران این عقاید را به منزلۀ اهداف سیاسی روشمند مطرح کردند. (← مارکس، کارل و انگلس، فریدریش). اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ شاهد شکاف میان مخالفان مارکسیسم بود؛ این امر به تشکیل حزب های سوسیال دموکرات انجامید و موجب پیدایش کسانی شد که بر اهمیت تعالیم انقلابی نخستین مارکس تأکید داشتند. بین الملل دوم (۱۸۸۹)، که از گذر این تفرقه ها تضعیف شده بود، در ۱۹۱۴ از هم پاشید؛ سوسیالیست های راست گرا در تمامی کشورها از شرکت در جنگ جهانی اول حمایت می کردند، در حالی که جناح چپ مخالف بود. انقلاب روسیه سوسیالیسم را از قلمرو نظریه به میدان عمل کشاند و در پی آن در ۱۹۱۹ بین الملل سوم تأسیس شد، که شکاف میان راست و چپ را بیشتر کرد. این فقدان وحدت، به رغم موفقیت های موقت جبهه های مردمی در فرانسه و اسپانیا از ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۸، ظهور فاشیسم و نازیسم را تسهیل کرد. پس از جنگ جهانی دوم، حزب های سوسیالیست و کمونیست در اروپای شرقی به اتحاد رسمی گرایش یافتند؛ با این حال، سلطۀ سخت گیرانۀ کمونیسم بعدها از برخی جهات در کشورهایی مثل لهستان، رومانی، و یوگسلاوی تعدیل شد. تمایلات بعدی برای توسعۀ کمونیسم در مجارستان (۱۹۵۶) و چکسلواکی (۱۹۶۸) سرکوب شد. با وجود این، در ۱۹۸۹ تحول انقلابی در سراسر اروپای شرقی به این سلطۀ سخت گیرانه پایان داد؛ در پی آن، حزب کمونیست شوروی در ۱۹۹۱ منحل و سپس شوروی تجزیه شد. در اروپای غربی کمونیست ها در به ثمر رساندن انقلاب پرتغال (۱۹۷۵ـ۱۹۷۶) شکست خوردند و در جاهای دیگر، همچون فرانسه در دوران فرانسوآ میتران، تلاش های صورت گرفته برای همکاری سوسیالیست ها و کمونیست ها ناکام ماند. اغلب کشورها در اروپای غربی یک حزب قوی سوسیالیست یا سوسیال دموکرات دارند؛ برخی از آن ها عبارت اند از حزب سوسیال دموکرات در آلمان، حزب کارگر در انگلستان، حزب سوسیالیست کارگر در اسپانیا، و جنبش سوسیالیست پان هلنی در یونان. در اواخر قرن ۱۹ حزب های سوسیالیست در اغلب کشورهای اروپایی شکل گرفتند و حزب مستقل کارگر در بریتانیا تأسیس شد. این دوران، که در آن بلشویک ها در روسیه تجدید حیات می کردند، شاهد واکنش علیه مارکسیست ها بود، که نمونۀ آن انجمن فابین در بریتانیا و تجدیدنظرطلبان آلمان بود؛ با این واکنش به ناسیونالیسم مردمی متوسل شد و مشکلات اقتصادی را با ابزارهای مشابه کنترل اقتصادی دولتی به نفع سرمایۀ خصوصی حل کرد.
دانشنامه اسلامی
سوسیالیسم (Socialism) در لغت به معنی اصالت جمع، جامعه گرایی و جامعه باوری، از واژه فرانسوی سوسیال (Social) به معنای اجتماعی، اخذ شده است. ریشه لاتینی آن، واژه Socius به معنای شریک و همراه است.
جامع ترین تعریف
از میان تعاریف فراوانی که برای سوسیالیسم مطرح شده است، می توان تعریف زیر را به عنوان جامع ترین تعریف قلمداد کرد:«سوسیالیسم به معنای ساده خود، نظامی سیاسی ـ اقتصادی است که در آن دولت از راه برنامه ریزی یا به شکلی مستقیم تر ابزارهای اساسی تولید را کنترل می کند یا مالک قانونی آن است. هدف از اعمال چنین کنترلی بر دارایی های صنعتی و گاه کشاورزی، تولید کالاها و خدمات مورد نیاز جامعه است، نه تولید آنچه سودآور باشد.در عین حال، همه اشکال سوسیالیسم امیدوارند که جامعه ای مساوات طلب ایجاد کنند؛ جامعه ای که همه اعضا را زیربال حمایت خود بگیرد و برای ریشه کن ساختن فقر یا کاهش آثار آن به مؤسسات خیریه خصوصی نیازی نباشد.»
بررسی اصطلاح سوسیالیسم
اصطلاح سوسیالیسم در متون سیاسی بسیار به کار رفته است، اما مانند دموکراسی و آزادی تعریف جامع و مانعی ندارد؛ برخی سوسیالیسم را به معنای برابری، دادگری، پایان استثمار فقرا از سوی اغنیا مطرح می کنند و بعضی مانند بسیاری از آمریکایی ها، سوسیالیسم را به معنای مصادره اموال خصوصی و کنترل شدید زندگی خصوصی افراد از سوی دولت، و چیزهای بد دیگر قلمداد می کنند.فرهنگ انگلیسی آکسفورد سوسیالیسم را این گونه تعریف کرده است: «نظریه یا سیاستی که مالکیت یا نظرات کل اجتماع بر ابزار تولید ـسرمایه، زمین، داریی و غیره ـ و اداره آنها در جهت تامین منافع همگانی را هدف خود قرار می دهد، یا از آن حمایت می کند.»آستین رنی می گوید: «سوسیالیسم نظامی است که در آن ابزار تولید، توزیع و مبادله کالا در مالکیت دولت است و از سوی دولت اداره می شود. پس به معنای دقیق، نقطه مقابل سوسیالیسم، سرمایه داری است؛ یعنی نظامی که در آن ابزار تولید، توزیع و مبادله کالا در جامعه، در مالکیت خصوصی است و توسط مالکان خصوصی اداره می شود.»
ایدئولوژی سوسیالیسم
...
[ویکی فقه] سوسیالیسم (مکاتب اقتصادی). سوسیالیسم، اندیشه ای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است که برای ایجاد یک نظم اجتماعی مبتنی بر انسجام همگانی می کوشد، جامعه ای که در آن تمامی قشرهای اجتماع سهمی برابر در سود همگانی داشته باشند.
سوسیالیسم (Socialism) در لغت به معنی اصالت جمع، جامعه گرایی و جامعه باوری، از واژه فرانسوی سوسیال (Social) به معنای اجتماعی، اخذ شده است. ریشه لاتینی آن، واژه Socius به معنای شریک و همراه است.
آریانپور کاشانی، عباس، فرهنگ کامل انگلیسی فارسی، تهران، امیر کبیر، ۱۳۷۵، چاپ هفتم، ص۵۲۳۱.
از میان تعاریف فراوانی که برای سوسیالیسم مطرح شده است، می توان تعریف زیر را به عنوان جامع ترین تعریف قلمداد کرد:«سوسیالیسم به معنای ساده خود، نظامی سیاسی ـ اقتصادی است که در آن دولت از راه برنامه ریزی یا به شکلی مستقیم تر ابزارهای اساسی تولید را کنترل می کند یا مالک قانونی آن است. هدف از اعمال چنین کنترلی بر دارایی های صنعتی و گاه کشاورزی، تولید کالاها و خدمات مورد نیاز جامعه است، نه تولید آنچه سودآور باشد.در عین حال، همه اشکال سوسیالیسم امیدوارند که جامعه ای مساوات طلب ایجاد کنند؛ جامعه ای که همه اعضا را زیربال حمایت خود بگیرد و برای ریشه کن ساختن فقر یا کاهش آثار آن به مؤسسات خیریه خصوصی نیازی نباشد.»
بررسی اصطلاح سوسیالیسم
اصطلاح سوسیالیسم در متون سیاسی بسیار به کار رفته است، اما مانند دموکراسی و آزادی تعریف جامع و مانعی ندارد؛ برخی سوسیالیسم را به معنای برابری، دادگری، پایان استثمار فقرا از سوی اغنیا مطرح می کنند و بعضی مانند بسیاری از آمریکایی ها، سوسیالیسم را به معنای مصادره اموال خصوصی و کنترل شدید زندگی خصوصی افراد از سوی دولت، و چیزهای بد دیگر قلمداد می کنند.فرهنگ انگلیسی آکسفورد سوسیالیسم را این گونه تعریف کرده است: «نظریه یا سیاستی که مالکیت یا نظرات کل اجتماع بر ابزار تولید ـسرمایه، زمین، داریی و غیره ـ و اداره آنها در جهت تامین منافع همگانی را هدف خود قرار می دهد، یا از آن حمایت می کند.»آستین رنی می گوید: «سوسیالیسم نظامی است که در آن ابزار تولید، توزیع و مبادله کالا در مالکیت دولت است و از سوی دولت اداره می شود. پس به معنای دقیق، نقطه مقابل سوسیالیسم، سرمایه داری است؛ یعنی نظامی که در آن ابزار تولید، توزیع و مبادله کالا در جامعه، در مالکیت خصوصی است و توسط مالکان خصوصی اداره می شود.»
ایدئولوژی سوسیالیسم
...
