شطح

لغت نامه دهخدا

شطح. [ ش ِطْ طَ ] ( ع اِ )کلمه ای که بدان بزغاله یک ساله را می رانند و زجر می کنند. ( ناظم الاطباء ) ( منتهی الارب ) ( آنندراج ).
شطح. [ ش َ طَ ] ( ع اِ ) سرریز دیگ. ( یادداشت مؤلف ).
شطح. [ ش َ ] ( ع اِ ) کلمه ای که بدان بزغاله یکساله را رانند و زجر کنند. ( فرهنگ فارسی معین ). رجوع به شِطَّح شود. || ( از ع ، اِ ) ( اصطلاح عرفان ) آنچه صوفیان گاه وجد و حال بیرون از شرع گویند. ( یادداشت مؤلف ). عبارت است از کلام فراخ گفتن بی التفات و مبالات چنانکه بعضی بندگان هنگام غلبه حال و سکر و غلبات گفته اند، فلا قبول لها و لارد؛ لایؤخذ و لایؤاخذ. چنانکه ابن عربی گفته : انا اصغر من ربی سنتین. و بایزید گفته : سبحانی ما اعظم شأنی. و منصور حلاج گوید: انا الحق. و وجه عدم قبول آن است که غیر انبیاء کسی معصوم نیست. شاید که در باطل افتاده باشند. و وجه عدم رد آن است که از اهل معرفت صادر شده شاید نظر آنان بر معنیی باشد که دیگران از آن محجوبند، پس رد کردن آن رد حق باشد. پس اسلم آن است که : لاقبول و لارد، لاضطراب الطرفین. ( از کشاف اصطلاحات الفنون ) :
طامات و شطح در ره آهنگ چنگ نه
تسبیح و طیلسان به می و میگسار بخش.حافظ.خیز تا خرقه صوفی به خرابات بریم
شطح و طامات به بازار خرافات بریم.حافظ.رجوع به شطحات و شطحیة و شطحیات شود.

فرهنگ معین

(شَ ) [ ع . ] (اِ. ) حرف ها و سخن های به ظاهر کفرآمیزی که عارف از شدت وجد و حال بر زبان می راند.

فرهنگ فارسی

( اسم ) ۱ - کلمه ای که بدان بزغاله یکساله را رانند و زجر کنند . ۲ - بیان امور و رموز و عباراتی که وصف حال و شدت وجد را کند . ظاهرا از آن بوی خودپسندی و ادعا و خلاف شرع استشمام شود .
سر ریز دیگ

دانشنامه آزاد فارسی

شَطْح
(در لغت به معنی حرکت شدید سنگ آسیا) در اصطلاح عرفان، سخنانی که در حالت وجد و بی خودی گفته می شود. شطح گویی، از علایم نقصانِ صوفی است و دربارۀ مشایخ بزرگی چون بایزید و حلّاج به نقصانِ سیر در منازل گذشته تفسیر شده است. از این رو، از شیوخ متمکّنی چون جنید و ابن عربی هیچ شطحی گزارش نشده است. از سویی دیگر، صوفیان معتقدند که اگرچه شطح و شطّاحی در شریعت حرام، و گویندۀ شماری از شطحیاتِ کفرآمیز، مرتد و واجب الاعدام است، و چون این سخنان در حالت غلبۀ وجد و بی خودی بر زبان می آید و متکلّم در آن حالت عقل را، که شرط عامّ تکلیف است، فاقد است، نمی توان او را مکلّف پنداشت و بنابه احکام شریعت، کافر خواند. به هر روی، کسانی چون روزبهان بقلی به جمع و شرح شطحیات پرداخته اند و برای هر شطحی، معنی یا تفسیری متشرّعانه جست وجو یا پیشنهاد کرده اند.

ویکی واژه

حرف‌ها و سخن‌های به ظاهر کفرآمیزی که عارف از شدت وجد و حال بر زبان می‌راند.
حافظ
حافظ
↑ فرهنگ فارسی معین
↑ یادداشت علی‌اکبر دهخدا
↑ کشاف اصطلاحات الفنون