دلتا

لغت نامه دهخدا

دلتا. [ دِ ] ( یونانی ، اِ ) دلطا. ( ابن الندیم ). نام حرف چهارم از حروف یونانی نام حرف چهارم الفبای یونانی که بشکل مثلثی است. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). جهارمین حرف الفبای یونانی ، مطابق دال ، که صورت کوچک آن d و صورت بزرگش D است. ( دایرةالمعارف فارسی ). || در اصطلاح جغرافیایی ، جزیره مثلث گونه ای که از شعب رودی مشکل گردد، چون دلتای نیل و دلتای رن. قسمی از اراضی مصر را یونانیان این نام داده اندبرای مشابهت آن زمین به این حرف. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). بعضی از چیزهایی را که از حیث شکل مانند D هستند دلتا می خوانند، مخصوصاً دلتای یک رودخانه که عبارتست از دشت آبرفتی پنجه مانندی که در مصب رودخانه تشکیل می شود. دشتهای دلتایی عموماً بسیار حاصلخیزند ولی در معرض طغیان رودخانه می باشند. از رودهایی که دلتاهای عظیم تشکیل داده اند نیل ، می سی سی پی ، اورینوکو، نیجر، راین ، رون ، دانوب ، کوبان ، ولگا، اورال ، آمودریا،لنا، سند، گنگ ، براهماپوترا، ایراوادی ، فرات و هوانگ هو را می توان نام برد. ( از دائرة المعارف فارسی ).
|| در اصطلاح نجومی ، نماینده ستاره های قدر چهارم صور فلکی است. ( یادداشت مرحوم دهخدا ). بعضی از ستارگان درخشان ( معمولا از این جهت در مرتبه چهارم است ) یک صورت فلکی ، ستاره دلتای آن صورت خوانده میشود. ( دایرة المعارف فارسی ). || در اصطلاح ریاضی این حرف برای نمایش دادن نمو یک متغیر بکار میرود ( مانند «x D»به معنی نموx ) مثلاً اگر متغیر x از2 به 5 ترقی کند،3=2-5 =Dx و اگر از 5 به 2 تنزل کند 3 - = 5 - 2 = Dx. ( دایرة المعارف فارسی ). || ( اصطلاح فیزیک ) اشعه دلتا، الکترونهای نسبتاً بطی ءالسیری است که بسبب عبور ذرات سریعالسیر دارای بار برقی از ماده ، از ماده صادر می شوند. ( از دایرة المعارف فارسی ).

فرهنگ معین

(دِ ) [ فر. ] (اِ. ) ۱ - حرف چهارم از الفبای یونانی به شکل ë . ۲ - قطعه خاک جزیره مانندی به شکل مثلث در مصب رود که از مواد سیلابی و رسوبی تشکیل می شود.

فرهنگ عمید

۱. چهارمین حرف الفبای یونانی مطابق دال به شکل δ.
۲. (جغرافیا ) قطعۀ خاک سه گوش و جزیره مانند که در مصب رود به دلیل رسوب مواد سیلابی تشکیل می شود.

فرهنگ فارسی

( اسم ) ۱ - حرف چهارم از الفبای یونانی بشکل مثلث . ۲ - قطعهای از خاک بشکل دلتا یعنی مثلث که در مصب رودی بصورت جزیره تشکیل شود .

دانشنامه عمومی

دلتا (آستراخان). دلتا ( به لاتین: Delta ) یک منطقهٔ مسکونی در روسیه است که در استان آستراخان واقع شده است.
دلتا (جغرافیا). دلتا در دانش جغرافیا زمینی است مثلثی شکل که از آبرفت رودخانه پدید آمده باشد.
دلتا زمانی تشکیل می شود که مقدار رسوبی که به وسیله رودخانه به دریا می رسد، بیش از مقداری باشد که بر اثر جزر و مد، امواج و جریان های دریایی پراکنده می شود. این نام را یونانی ها به ملاقی نیل و مدیترانه به دلیل شکل مثلث مانند و شباهت آن به حرف دلتا زاکارو در الفبای یونانی داده بودند.
این زمین سه گوش با خاک رسوبیش در دهانه رود با دریا قرار می گیرد. خاک این سرزمین برای کشاورزی مناسب است. دلتاها معمولاً در سرزمین های هموار تشکیل می شوند. چون رود در مسیر خود آبرفت ها را انباشته می کند و باعث می شود که ارتفاع آن قسمت از دیگر قسمت ها بیشتر شود؛ بنابراین رود چند شاخه شده و از مسیر جدیدی به سمت دریا می رود. این روند برای هر شاخه چندین بار تکرار می شود تا دلتا زاکارو تشکیل شود. رودها آبرفت ها را در دهانهٔ خود، یعنی جایی که به دریا می ریزند، انباشته می کنند. از انباشته شدن آبرفت ها در دهانهٔ رودها دلتاهای زاکارو پهناوری به وجود می آید. با انباشته شدن دایمی آبرفت ها، دلتاهای زاکارو پیوسته توسعه می یابند، در آب دریا پیش می روند و جاهای مناسبی برای کشاورزی به وجود می آورند. وجود این دلتاهای زاکارو در زمین های بسیار هموار ممکن است خطر بروز سیلاب ها را افزایش دهد.
دلتای رودخانه وقتی تشکیل می شود که رودی که در حال حمل رسوبات است یا ( ۱ ) به یک توده آبی مثل دریاچه، اقیانوس یا آبگیر برسد. ( ۲ ) به یک رود دیگر وصل شود که توانایی حمل رسوبات را نداشته باشد یا ( ۳ ) به یک خشکی برسد و در آنجا منشعب شود و رسوبات خود را بر جا بگذارد.
دلتا (حرف). دِلتا ( بزرگ Δ، کوچک δ ) چهارمین حرف الفبای یونانی است. در انگلیسی با حرف D و در فارسی با حرف د برابر است.
برابری عددی دلتا، عدد ۴ است.
• حروف یونانی
دلتا (فیلم). «دلتا» ( انگلیسی: The Delta ( film ) ) یک فیلم است که در سال ۱۹۹۶ منتشر شد.
دلتا (میناس گرایس). دلتا ( به پرتغالی: Delta ) یک منطقهٔ مسکونی در برزیل است که در میناز ژرایس واقع شده است. دلتا ۱۰۴ کیلومتر مربع مساحت و ۱۰٬۷۶۸ نفر جمعیت دارد و ۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریا واقع شده است.

دانشنامه آزاد فارسی

دِلتا (delta)
دِلتای پاپرنده ای، میسی سیپی
دِلتای پاپرنده ای، میسی سیپی
قطعه زمینی در مصب (← مصب) یک رود متشکل از مواد رسوبی. دلتا زمانی تشکیل می شود که شدت جریان رود در محل ورود به دریا کاهش می یابد و منجر به تشکیل مواد رسوبی می شود. مواد مزبور باعث هموار شدن زمین و شاخه شاخه شدن رود می شوند. دلتاهای میسی سیپی، گنگ، براهماپوترا، رون، پو، دانوب، و نیل ازجمله دلتاهای بزرگ به شمار می روند. دلتاها عموماً بسیار حاصل خیزند، ولی در معرض طغیان رود قرار دارند. علت انتخاب واژۀ دلتا شباهتی است که مصب رود نیل به حروف یونانی دلتا (∆) دارد؛ دلتای رود نیل از نوع دلتای کمانی (قوسی شکل) است، البته این شکل یگانه نوع دلتا نیست. انواع دیگر دلتا عبارت اند از دلتای پاپرنده ای مانند دلتای رود میسی سیپی، و دلتای کِشَندی (خطی) مانند دلتای رود مکونگ که در آن مواد رسوبی در یک سوی جریان رود جمع می شوند.