آباء علوی

[ویکی فقه] آباء علوی. آباءِ عُلْوی، در اصطلاح فلاسفه قدیم، فلک ثوابت و هفت ستاره گردنده که در عناصر چهارگانه ( خاک، آب، باد و آتش ) و طبایع اربعه ( گرمی، سردی، تری و خشکی ) تأثیر می کنند و سبب پیدایش مرکّبات ( معدن، نبات و حیوان ) می شوند.
به عقیده این فلاسفه، افلاک در تکوین موجودات عالمِ کون و فساد و نحوه وقوع حوادث این جهان نقش عمده ای دارند و چنان است که گویی از لحاظ فعل و تأثیر، افلاک به منزله پدران (آباء) اند و عناصر از حیث انفعال و پذیرندگی به مثابه مادران (امّهات) و اجسام عنصری در حکم فرزندان ایشان (موالید): «از اینروست که افلاک را پدران خوانده آند و عنصر ها را مادران و آنچه را از آن ها زاید، فرزندان ». 
قطب الدین شیرازی، محمود بن مسعود، ج۱، ص۴۱۸، شرح حکمه الاشراق، ۱۳۱۴ق.
عبدالرزاق لاهیجی (د ۱۰۷۲ق/۱۶۶۲م) در توضیح بیش تر این مطلب می نویسد: «عالم اجسام بر دو گونه است، یکی عالم فلکیّات و دیگری عالم عنصریّات.و خدای تعالی فلکیات را مؤثر آفریده و عنصریات را متأثر، و جمیع تغیّرات و تجددات که در این عالم واقع شود، همه از تأثیر افلاک و تابش کواکب بود.و جون فلکیات همیشه در حرکتند و اوضاع ایشان در قیاس به عنصریاتْ مختلف، و تأثیر ایشان به وساطت اوضاع، لهذا تأثیر فلکیات در عنصریات مختلف شود هم به حسب مکان و هم به حسب زمان» 
لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر مراد، ص۹۵، تهران، ۱۲۷۱ق.
در نوشته های فلاسفه اسلامی گاهی « عقل کلی» و « نفس کلی» و «طبیعت کلیه» نیز آباء و امهات محسوب شده اند و از «تزویج» میان آن ها سخن رفته است: «عقل کلی را کدخدای عالم و طبیعت کلیه را کدبانوی جهان گردانید و نفس کلیه را واسطه ساخت که از جهت تجرد قبول کرده، به جهت تعلق صرف نماید، تا اثر فیض اعلا به جمیع ذرات وجود سرایت تواند نمود.