- DNA (دیوکسی ریبونوکلئیک اسید): DNA مولکولی است که اطلاعات ژنتیکی موجودات زنده را ذخیره می‌کند. این مولکول به شکل مارپیچ دوگانه بوده و از نوکلئوتیدهایی تشکیل شده است که شامل پایه‌های آدنین (A)، تیمین (T)، سیتوزین (C) و گوانین (G) هستند.
- RNA (ریبونوکلئیک اسید): RNA مشابه DNA است، اما به‌جای تیمین از اوراسیل (U) استفاده می‌کند. RNA در فرآیندهای ترجمه و رونویسی نقش دارد.
- ژن (Gene): ژن واحد اصلی اطلاعات ژنتیکی است که مسئول تولید پروتئین‌ها و ویژگی‌های خاص موجودات می‌باشد. هر ژن معمولاً از یک بخش خاصی از DNA تشکیل شده است.
- ترانسکریپشن (Transcription): ترانسکریپشن فرآیندی است که در آن اطلاعات ژنتیکی موجود در DNA به RNA منتقل می‌شود. این مرحله به عنوان مرحله اول در ساخت پروتئین است.
- ترجمه (Translation): ترجمه فرآیندی است که در آن اطلاعات موجود در RNA به پروتئین‌ها تبدیل می‌شود. این فرآیند در ریبوزوم‌ها اتفاق می‌افتد.
- هموزیگوت (Homozygous): افرادی که دو نسخه یکسان از یک ژن را دارند (مثلاً AA یا aa) هموزیگوت هستند.
- هتروزیگوت (Heterozygous): افرادی که دو نسخه متفاوت از یک ژن را دارند (مثلاً Aa) هتروزیگوت هستند.
- الل (Allele): الل‌ها شکل‌های مختلف یک ژن هستند که می‌توانند ویژگی‌های مختلفی ایجاد کنند. به عنوان مثال، ژن مربوط به رنگ چشم می‌تواند الل‌هایی برای چشم‌های آبی یا قهوه‌ای داشته باشد.
- میوز (Meiosis): میوز فرآیندی است که در آن سلول‌های جنسی (اسپرم و تخمک) ایجاد می‌شوند و تعداد کروموزوم‌ها نصف می‌شود.
- میتوز (Mitosis): میتوز فرآیند تقسیم سلولی است که در آن سلول به دو سلول جدید تقسیم می‌شود و تعداد کروموزوم‌ها ثابت می‌ماند.
- کروموزوم (Chromosome): کروموزوم‌ها ساختارهای رشته‌ای در داخل هسته سلول هستند که شامل DNA و پروتئین‌های مختلف می‌باشند. انسان‌ها معمولاً ۴۶ کروموزوم دارند.
- تغییرات ژنتیکی (Genetic Mutations): تغییرات در توالی DNA که می‌توانند ناشی از خطا در تکثیر، اشعه‌های مضر یا عوامل محیطی باشند.
- طیف ژنتیکی (Genetic Drift): تغییرات تصادفی در فراوانی آلل‌ها در یک جمعیت که به دلایل تصادفی رخ می‌دهند.
- انتقال عمودی (Vertical Transmission): انتقال اطلاعات ژنتیکی از والدین به فرزندان.
- انتقال افقی (Horizontal Transmission): انتقال اطلاعات ژنتیکی بین موجودات غیر از والدین و فرزندان، مانند انتقال ژن‌ها بین باکتری‌ها.
- پلی‌مورفیسم (Polymorphism): وجود اشکال مختلف از یک ژن در جمعیت. این پلی‌مورفیسم‌ها می‌توانند باعث تنوع ژنتیکی و تفاوت‌های فردی شوند.
- سیتوژنتیک (Cytogenetics): شاخه‌ای از ژنتیک که به مطالعه کروموزوم‌ها و نحوه تأثیر آن‌ها بر ویژگی‌های فردی می‌پردازد.
- ژنوم (Genome): تمامی اطلاعات ژنتیکی یک موجود زنده، شامل تمام ژن‌ها و سایر توالی‌های DNA.
- نقشه‌برداری ژنوم (Genome Mapping): فرآیندی که در آن موقعیت دقیق ژن‌ها و توالی‌های DNA در یک کروموزوم مشخص می‌شود.
- ویرایش ژن (Gene Editing): فرآیند تغییر یا اصلاح اطلاعات ژنتیکی موجود در DNA یک موجود زنده، مانند تکنیک CRISPR.
- شبیه‌سازی ژن (Gene Cloning): فرآیند تکثیر و تولید نسخه‌های کپی از یک ژن خاص برای مطالعات بیشتر یا استفاده‌های پزشکی.
- پروتئین‌شناسی (Proteomics): مطالعه پروتئین‌ها و ساختار و عملکرد آن‌ها در بدن موجودات زنده.
- آبجکت‌گذاری ژنی (Gene Therapy): فرآیند درمان بیماری‌ها از طریق وارد کردن یا اصلاح ژن‌ها در سلول‌های بدن فرد بیمار.
- سکانس‌یابی (Sequencing): فرآیند تعیین ترتیب دقیق نوکلئوتیدها در DNA یا RNA.
- آلل غالب (Dominant Allele): اللی که وقتی در ترکیب با یک الل دیگر قرار می‌گیرد، ویژگی خاص خود را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، رنگ چشم قهوه‌ای غالب بر رنگ چشم آبی است.
- آلل مغلوب (Recessive Allele): اللی که برای نشان دادن ویژگی خود به دو نسخه مشابه (هموزیگوت) نیاز دارد.
