معنی مناظره درباره حدیث عشره مبشره

در پی یک گفتگو در مدینه منوّره با رئیس اداره آمرین به معروف، یکی از عالمان شیعی استدلال مهمی را در نقد اعتبار حدیث مشهور عشره مبشّره مطرح ساخت. این دانشمند با اشاره به واقعۀ تاریخی جنگ جمل، سؤال بنیادینی را مطرح کرد: چگونه رواست که افرادی که بنا بر این حدیث، همگی اهل بهشت شمرده می‌شوند، در برابر یکدیگر قرار گیرند و دست به نبردی خونین بزنند؟ وی مشخصاً به خروج طلحه و زبیر، که از مصادیق این ده نفر محسوب می‌شوند، تحت فرماندهی حضرت عایشه (س) در مقابل امام علی بن ابیطالب (ع) (که ایشان نیز بنا بر اعتقادات اسلامی، معصوم و مستحق بهشت است) اشاره کرد. این جنگ که منجر به کشتار عظیمی از هر دو طرف شد، به طور مستقیم با نص صریح قرآن کریم در تعارض قرار می‌گیرد که می‌فرماید: «**وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُعْتَمِداً فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِیها**»؛ این آیه به صراحت حکم می‌کند که سزای قتل عمد مؤمن، خلود در آتش دوزخ است. بنابراین، نتیجه‌گیری می‌شود که حداقل یکی از طرفین درگیر در جنگ جمل، به سبب این عمل، مستحق عذاب ابدی بوده است؛ و از آنجا که امام علی (ع) مبرا از چنین گناهی است، این حکم متوجه طلحه و زبیر خواهد بود که این امر، صدق حدیث عشره مبشّره را به کلی زیر سؤال می‌برد.

در پاسخ به این استدلال محکم و مبتنی بر قرآن، رئیس اداره مذکور در مقام توجیه، به اصل اجتهاد متوسل شد و اظهار داشت که هر دو طرف درگیر در جنگ جمل، مجتهد بوده‌اند و بر اساس فهم و رای خود دست به عمل زده‌اند؛ از این رو، هر دو طرف در انجام وظیفه‌شان معذور به شمار می‌آیند. این تبیین، تلاش می‌کند تا تعارض میان نص قرآنی (حکم عذاب برای قتل مؤمن) و خبر روایی (وعده بهشت برای همگان) را با استفاده از قاعدۀ فقهیِ معذور بودنِ مجتهد جاهل یا مخطئ حل کند و مشروعیت اعتقاد به بشارت بهشتی بودن تمام شرکت‌کنندگان را حفظ نماید.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اهل سنت مطابق حدیث عشره مبشّره معتقد به بهشتی بودن افرادی هستند: ۱ـ ابوبکر، ۲ـ عمر، ۳ـ علی، ۴ـ عثمان، ۵ـ طلحه، ۶ـ زبیر، ۷ـ عبدالرّحمن بن عوف، ۸ـ سعد وقّاص، ۹ـ سعید بن زید، ۱۰ـ ابوعُبیدة جرّاح که در این مناظره به نقد این دیدگاه پرداخته شده است.
راویان اهل تسنّن، از جمله احمد بن حنبل در مسند خود به اسناد خود از عبدالرّحمن بن عوف نقل می کند که پیامبر (صلّی اللّه علیه وآله ) فرمود: «اَبُوبَکْرٌ فِی الْجَنَّةِ، وَ عُمَرٌ فِی الْجَنّة، وَ عَلِیٌّ فِی الْجَنَّة، وَ عُثمان فِی الْجَنّةِ، وَ طَلْحَة فِی الْجَنَّة، وَ الزَُّبَیْرُ فِی الْجَنَّةِ وَ عَبْدُالرَّحمنِ بْنِ عُوفٍ فِی الْجَنَّة، وَ سَعْدُ بْنِ اَبِی وَقّاصٍ فِی الْجَنَّةِ، وَ سَعِیدُ بْنِ زَیْدٍ فِی الْجَنَّةِ وَ اَبُوعُبَیْدَةِ ابْنِ الجَّراحِ فِی الْجَنَّةِ؛ این (افراد دهگانه) در بهشت هستند: ۱ـ ابوبکر، ۲ـ عمر، ۳ـ علی، ۴ـ عثمان، ۵ـ طلحه، ۶ـ زبیر، ۷ـ عبدالرّحمن بن عوف، ۸ـ سعد وقّاص، ۹ـ سعید بن زید، ۱۰ـ ابوعُبیدة جرّاح».حدیث دیگری با اندکی تفاوت، از «سعید بن زید» نیز نقل شده است. اهل تسنّن به این حدیث جعلی، خیلی اهمیّت می دهند و نام این ده نفر را به عنوان «عَشَرَة مُبَشَّره» (بشارت شدگان دهگانه به بهشت) در مکان های مقدّسی مانند دیوار مسجد النّبی (صلّی اللّه علیه وآله ) در برابر دید مردم نوشته و نصب می کنند، به طوری که چنین موضوعی، بین آن ها حتّی عوام آن ها مشهور شده است، اینک به مناظره زیر توجّه کنید:
بررسی دلالی حدیث
یکی از دانشمندان شیعی می گوید: در مدینه منّوره، برای انجام کاری به اداره «آمرین به معروف» رفتم، با رئیس آن اداره به مناسبتی، گفتگویی به میان آمد، تا اینکه سخن از «عَشَره مُبَشَّره» (افراد دهگانه ای که پیامبر (صلّی اللّه علیه وآله ) آن ها را به بهشت بشارت داده) به میان آمد. گفتم: از شما سؤالی دارم. رئیس: بپرس. دانشمند شیعی: چگونه روا است که مردی از اهل بهشت با مردی دیگر که او نیز از اهل بهشت است، جنگ کند؟ طلحه و زبیر (که جزء آن ده نفر بهشتی است) در تحت لوای عایشه، برای جنگ با علی بن ابیطالب (علیه السّلام ) که او نیز از اهل بهشت است، وارد بصره شدند و جنگ جمل را که موجب کشتار بسیار از طرفین شد، پدید آوردند؟ با اینکه قرآن می فرماید: «وَ مَنْ یَقْتُلُ مُؤْمِناً مُعْتَمِّداً فَجَزاءُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِی ها؛ هر کس مؤمنی را عمداً بکشد، جزای او دوزخ است، و او همیشه در آن قرار دارد». با توجّه به این آیه، آن کسی که از دو طرف، باعث آن همه کشتار در جنگ جَمَل شد، باید اهل دوزخ باشد، و آن کس یا امام علی (علیه السّلام ) است، و یا طلحه و زبیر؟! بنابراین به طور قطع «حدیث عشره مبشّره» دروغ محض است. رئیس: نامبردگان از دو طرف، که جنگیدند، همه مجتهد بودند، و مطابق اجتهاد خود، رای دادند، در این صورت، آن ها معذور می باشند. دانشمند شیعی: اجتهاد در مقابل سخن صریح پیامبر (صلّی اللّه علیه وآله ) جایز نیست، مگر نه این است که همه گروه های مسلمین نقل کرده اند که پیامبر (صلّی اللّه علیه وآله ) به علی (علیه السّلام ) فرمود: «یا عَلِیُّ حَرْبُکَ حَرْبِی، وَ سِلْمُکَ سِلْمِی:» «جنگ با تو جنگ، با من است، و صلح با تو صلح با من است». و نیز فرمود: «مَنْ اَطاعَ عَلِیّاً فَقَدْ اَطاعَنِی، وَ مَنْ عَصی عَلیِّاً فَقَد ْ عَصانِی؛ کسی که از علی (علیه السّلام ) پیروی کند، از من پیروی نموده، و کسی که با علی (علیه السّلام ) مخالفت کند، با من مخالفت نموده است». و نیز فرمود: «عَلِیٌّ مَعَ الْحَقِّ وَالْحَقُّ مَعَ عَلِیٍّ، یَدوُرُ الْحَقُّ مَعَهُ حَیْثُما دارَ:» «علی (علیه السّلام ) با حقّ است، و حقّ با علی (علیه السّلام ) است، هر کجا علی (علیه السّلام ) بچرخد، حقّ با او می چرخد». بنابراین، نتیجه می گیریم که در میان نامبردگان، یک طرف حقّ است، و آن علی (علیه السّلام ) است، و حدیث عشره مبشّره، دروغ محض می باشد، زیرا، نمی توان طرفدار باطل را، اهل بهشت دانست. قابل ذکر است که: مطلب دیگر اینکه «عبد الرّحمن عوف» یکی از راویان این حدیث است، و خود نیز یکی از افراد دهگانه می باشد عبدالرّحمن همان کسی است که در روز شورا، بعد از وفات عمر، شمشیر به روی علی (علیه السّلام ) کشید و به او گفت: «بیعت کن، وگرنه کشته خواهی شد»، و همین عبدالرّحمن با عثمان مخالفت کرد، و عثمان او را منافق خواند، آیا این امور، با روایت مذکور، سازگار است که طلحه یکی از آن افراد دهگانه است که به او بشارت به بهشت داده شده است؟! آیا ابوبکر و عمر، بشارت به بهشت داده شده اند، با اینکه آن ها موجب وفات حضرت زهرا (سلام اللّه علیها ) شدند، و حضرت زهرا (سلام اللّه علیها ) تا آخر عمر با آن ها آشتی نکرد؟ (که قبلاً مدارک آن را ذکر نمودیم). آیا عمر، حضرت علی (علیه السّلام ) را برای بیعت با ابوبکر نکشید، در حالی که می گفت: اگر بیعت نکنی کشته می شوی؟ و... و آیا طلحه و زبیر، اصرار بر قتل عثمان نداشتند، و آیا آن دو، از اطاعت امامی که اطاعتش واجب بود خارج نشدند؟ و در جنگ جمل به روی امام علی (علیه السّلام ) شمشیر نکشیدند؟! یکی از آن ده نفر «سعد وقّاص» است، که آن روایت «عشره مبشّره» را تصدیق کرده، وقتی که از او سؤال می کنند: چه کسی عثمان را کشت؟ در پاسخ می گوید: «عثمان به شمشیری که عایشه آن را بیرون کشید، و طلحه آن را تیز کرد، و علی (علیه السّلام ) آن را مسموم نمود کشته شد». آیا با این همه رودررویی که این افراد با همدیگر داشتند، می توان گفت همه آن ها اهل بهشت هستند، قطعاً نه.
بررسی سندی سندی
وانگهی حدیث «عشره مبشّره» از نظر سند، مخدوش و مردود است، زیرا سند این حدیث به یکی از دو نفر به نام عبدالرّحمن بن عوف، و سعید بن زید، منتهی می شود، در روایت عبدالرّحمن، سلسله سندش، متّصل نیست، پس از اعتبار ساقط می گردد، و در مورد سعید بن زید، او روایت «عشره مبشّره» را در کوفه در عصر خلافت معاویه نقل کرده است، و در عصر قبل از معاویه نقل ننموده، و همین مطلب بیانگر دست های مرموز عصر معاویه است که در جعل این حدیث به کار افتاده است، بنابراین، حدیث «عشره مبشّره» از نظر سند و متن، مخدوش است و بی اساس می باشد.