معنی تاجریزی چیست

گیاه تاج‌ریزی که در عربی به آن عنب الثعلب می‌گویند، گیاهی دارویی با میوه‌های ریز است. این گیاه را در فارسی سگ‌انگور و در ترکی قوش اوزومی نیز می‌نامند. تاج‌ریزی در مناطق مختلفی مانند اصفهان کشت می‌شود و دارای انواع گوناگونِ بِرّی و بستانی است که هر کدام به نر و ماده تقسیم می‌شوند. نوع نر آن را کاکنج می‌خوانند و نوع بستانی آن با نام کاکنج بستانی شناخته می‌شود. میوهٔ این گیاه در ابتدا به رنگ سبز و سپس قرمز است و دانه‌های ریزی درون خود دارد که طعمی مشابه گوجه‌فرنگی دارد و معمولاً به عنوان مُلین در داروها استفاده می‌شود.

از نظر ظاهری، تاج‌ریزی گیاهی پر شاخ و برگ است که برگ‌های پهن و تیره‌رنگ دارد. اندازهٔ دانه‌های آن کوچک‌تر از نخود و به رنگ زرد متمایل به قرمز است و طعمی شیرین و لعاب‌دار دارد. این گیاه در طب سنتی برای درمان بیماری‌های مختلفی به کار می‌رود؛ از جمله تسکین عطش، کاهش تورم‌های گرم، درمان التهاب معده و رفع بیماری‌هایی مانند زحیر و استسقا. همچنین، ضماد آن برای سوختگی، آبله و درد سر مفید است و عصارهٔ آن در تقویت بینایی کاربرد دارد.

در متون دارویی قدیم، خواص متعددی برای تاج‌ریزی برشمرده‌اند؛ از جمله خاصیت مسهل، ضد التهاب و کاهش‌دهندهٔ درد. مصرف آن با شکر برای درمان ورم‌های داخلی و با روغن گل سرخ برای تورم‌های گرم توصیه شده است. همچنین، غرغرهٔ جوشاندهٔ آن برای ورم گلو و درد دندان بسیار مؤثر است. با این حال، گفته می‌شود که مصرف آن ممکن است برای مثانه مضر باشد و مصلح آن قند شناخته شده است. مقدار مجاز مصرف این گیاه در داروها معمولاً تا پنج مثقال و در صورت پخته‌شدن تا ده مثقال ذکر شده است.

لغت نامه دهخدا

تاجریزی. ( اِ مرکب ) گیاهی است که ثمرش در دوا استعمال میشود و نام عربیش عنب الثعلب است. ( فرهنگ نظام ). گیاهی است که بته آن تاذرعی باشد و میوه آن خوشه هایی است. هر حبه آن به اندازه نخودی کوچک در اول سبز و سپس سرخ شود و دانه هاخرد در درون آن و مزه آن بگوجه فرنگی شبیه باشد و آن را چون ملینی در دواها بکار برند. سگنگور، سگ انگور. ( برهان ) ( انجمن آرا ). قوش اوزومی، اورنج، روبا، روباه تربک، حب الفنا، روسنکرده، روس انگرده، طولیدون، ثلثان، رزه. اولنج، ابرق، فنا، بارج. خرزهره. ( برهان ) ( مؤید الفضلا ). عنب الثعلب، بفارسی سگ انگور و بترکی قوش ازومی ( انگور مرغان ) می نامند و در اصفهان تاج ریزی گویند و دارای انواع می باشد برّی و بستانی و هر یک از آن انواع نر و ماده می باشد و قسم نر او کاکنج است و نر بستانی مسمی به کاکنج بستانی و قسم نرجبلی مسمی به کاکنج منوم است و قسم ماده بری را عنب الثعلب مجنن نامند و قسم ماده بستانی بلغت مغربی فنا نامند. عنب الثعلب معروفست و از مطلق او مراد همین نوع است نبات او مابین شجر و گیاه و پر شاخ، و برگش مایل بسیاهی و عریضتر از برگ ریحان و دانه او زردمایل به سرخی و از نخود کوچکتر و با اندک شیرینی و لزوجه و تخم او سفید و بقدر خشخاش و قسم سیاه او غیرمستعمل است در دوم سرد و مایل بخشکی و نزد بعضی در اول سرد و تر و مستعمل دانه او است رادع و مبرد و ملطف و باقوه قابضه و مسکن تشنگی و رافع اورام حاره و چهار و قیه آب او با شکر محلل اورام باطنی و امراض احشا مسهل خلط مراری و رافع مغص و زحیر و ورم مقعد و استسقای حار و حقنه او جهت جنون و شری و تنقیه امعا و ضماد او جهت ورم معده و التهاب آن و سایر اعضاء و اورام حاره و باد سرخ و سوختگی آتش و زخم آبله وقروح ساعیه و سرطان متقرح و درد سر و عصاره او جهت تقویت باصره و فرزجه او جهت رفع سیلان حیض و رطوبات و طلای او با نمک جهت جرب و حکه و با نان جهت عزب و با روغن گل سرخ و سفیداب جهت جمیع اورام حاره و غرغره او جهت ورم حلق و درد دندان بغایت مؤثر و بخور ونطول او جهت نزلات و قطور او جهت امراض گوش و بینی نافع و گویند مضر مثانه است و مصلحش قند و بدلش کاکنج و نزد بعضی بطباط و قدر شربتش تاپنج مثقال و در مطبوخات تاده مثقال و از آب او تا بیست مثقال و آب غیر مطبوخ او بغایت مُقَیِّی است. ( تحفه حکیم مؤمن ).
عنب الثعلب بپارسی سگ انگور گویند و هندویی کیواپی گویند. ارجانی گوید عنب الثعلب سرد و خشک و جگر را سود دارد و آماسها که بر ماده او از گرمی باشد منفعت کند و سیلان خون از رحم زنان دفع کند و آب او سده های جگر را بگشاید و آماسهای او را بنشاند و خوردن میوه او معتاد نیست بدان سبب که چون خورده شود از او اخلاط بد متولد شود. ( ترجمه صیدنه ابوریحان بیرونی در معرفت ادویه مفرده ) تاجریزی یا عنب الثعلب نباتی است از خانوادة سلانه که در مزارع می روید برگهای آن بیضی شکل و سبز و تیره است ماده عامله آن سولانین است که در ساقه و برگ یاسمن بری و جوانه های سیب زمینی نیز وجود دارد، سولانین خیلی کم در آب حل می شود طعم آن گس و مقدار استعمال آن دو سانتی گرم تا بیست سانتی گرم است. تاجریزی مناطق حاره مخدر قوی است ولی در نواحی معتدله از اثر تخدیرکننده آن خیلی کم می شود. استعمال این دارو از راه معدی متروک شده، جوشانده تاجریزی ( 50 گرم در هزار گرم ) بعنوان مسکن موضعی بصورت کمپرس بکار رفته و تنقیه جوشانیده آن مورد استعمال زیاد دارد. برگ تاجریزی از اجزای بم ترانکیل و پوپولئوم است. ( کتاب درمانشناسی ج اول ) تاجریزی تیره ٔسولاناسه قسمت قابل مصرف:ساق ( در ایران میوه آن مصرف می شود ) ماده مؤثر: سولانین ( کارآموزی داروسازی جنیدی ص 186 ). بیشتر نباتات این تیره ( تیره سولانه یا سولاناسه ) علفی و بیش از1300 جنس دارند که در حدود 900 جنس آنها از نوع تاجریزی است. گل تاجریزی دارای پنج کاسبرگ بهم چسبیده و جام رنگین آن دارای پنج گلبرگ است که بهم بپوسته و در لبه آن پنج دندانه دیده می شود که نمایش گلبرگهاست شماره پرچم های آن نیز پنج است که میله های آن از یکدیگر جدا ولی بساکها بسیار بهم نزدیک شده و لوله ای می سازند که کلاله مادگی ازوسط آن لوله بیرون آمده است و تخمدان آن مرکب از دوخانه است که بهم چسبیده و در هر یک از آنها تخمکهای بسیار است و پس از رسیدن میوه ای می سازد که ممکن است آبدار باشد ولی در داخل آن دانه های بسیار است و کاسه گل سبز رنگ همیشه در پایین میوه باقی مانده و ضخیم می شود یا کپسولی تشکیل دهد که برون بر آن خشک باشد.اغلب گیاهان این تیره دارای الکالوئیدهای سمی هستندکه در ساقه و برگ یا ریشه های آنها پراکنده است ولی ممکن است میوه های درشت آنها غیر سمی و خوراکی شوند وساقه های زیرزمینی آنها تکمه های پر از نشاسته بسازندکه خوراکی است. جنس های دسته اول که دارای هسته هستند از اینقرارند:

فرهنگ عمید

گیاهی علفی و پرشاخه با برگ های پهن و دندانه دار، گل های سفید و میوه های ریز و سرخ رنگ شبیه دانۀ انگور که در طب به کار می رود، انگور روباه، روباه رزک، روباه رزه، روباه تربک، روس انگروه، روس انگرده، سکنگور، سگنگور، روپاس، پارج، اورنج، اولنج، عنب الثعلب.
= تاجریزی پیچ: (زیست شناسی ) گیاهی پایا و بالارونده با برگ های پهن و نوک تیز، میوه ای سرخ رنگ شبیه دانه های ریز انگور است. در کنارۀ جنگل ها و ساحل رودخانه ها می روید و بلندیش تا دو متر می رسد. جوشاندۀ ساقه های آن در طب قدیم به عنوان معرق و تصفیه کنندۀ خون به کار می رفته.

فرهنگ فارسی

گیاهی علفی وپرشاخه ودارای برگهای پهن ودندانه، داروگلهای سفیدمیوه اش شبیه به دانه انگورریزو، سرخ رنگ درطب بکارمیرود
گیاهی است از تیر. بادنجانیان که علفی است و بعض گونه هایش بصورت درختچه اند. برگهای آن پهن و گلهایش منظم و گل آذینش گرزن است. میوه اش سته میباشد انگور روباه عنب الثعلب.

فرهنگستان زبان و ادب

[گیاهان دارویی] ← بادنجان تاجریزی

دانشنامه آزاد فارسی

تاجْریزی (nightshade)
تاجْریزی
گیاهان متعلق به تیرۀ تاجریزی (سیب زمینی، بادمجان)، شامل گیاه تاجریزی سیاه (سیب زمینی سیاه). گیاه یکسالۀ علفی، با گل های سفیدی شبیه به گل های گیاه سیب زمینی و تمشک است. گیاه بوته ای و پایای تاجریزی قرمز یا تاجریزی چوبی، با گل های ارغوانی و سیب زمینی شکل و سته (میوه گوشتی آبدار)های قرمز رنگ و درختچه تاجریزی متعلق به جنس کشندۀ متفاوتی با نام بلادون است. این گیاهان در مناطق گوناگون ایران رشد می کنند و مانند برخی دیگر از افراد خانوادۀ سیب زمینی، به علت دارا بودن مادۀ شیمیایی سولانین اثر مسکن و مخدّر دارند.