سنگ ریزه

سَنگ‌ریزه واژه‌ای مرکب و اسم است که به ریگ، رمل، خرده‌سنگ و پاره‌سنگ‌های ریز اطلاق می‌شود. این واژه در منابع معتبر لغوی فارسی همچون ناظم‌الاطباء با تعابیری هم‌چون ریگ و رمل و خرده‌سنگ توصیف شده و در فرهنگ‌های عربی‌زبان نظیر منتهی‌الارب و دهار معادل‌هایی چون حَصی، حَصاة و حَصباء برای آن ذکر گردیده است. همچنین در متون آموزشی تاریخی مانند نصاب‌الصبیان نیز این واژه به‌عنوان معادلی برای حَصباء به کار رفته است.

در متون ادبی و توصیفی فارسی، از سَنگ‌ریزه برای بیان تصویری از زمین‌های پوشیده از سنگ‌های کوچک و ریگ‌زارها استفاده می‌شود. برای نمونه، در جملاتی مانند صحرا ریگ و سَنگ‌ریزه بسیار داشت این واژه به‌خوبی حال‌وهوای محیطی پر از سنگ‌های ریز و خاک‌آلود را به ذهن متبادر می‌سازد. این اصطلاح علاوه بر کاربردهای روزمره، در متون جغرافیایی، زمین‌شناسی و حتی اشعار کهن نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

با توجه به غنای زبان فارسی و دقت نظر فرهنگ‌نویسان قدیم و جدید، واژه‌هایی مانند سَنگ‌ریزه نه‌تنها از نظر ادبی ارزشمند هستند، بلکه در انتقال مفاهیم طبیعی و محیطی نیز دقیق و گویا عمل می‌کنند. امروزه نیز این واژه با حفظ املای صحیح و رعایت نیم‌فاصله مانند سَنگ‌ریزه در نوشتارهای رسمی و غیررسمی به‌کار می‌رود و نمونه‌ای از پویایی و استحکام زبان فارسی به شمار می‌آید.

لغت نامه دهخدا

سنگریزه. [ س َ زَ / زِ ] ( اِ مرکب ) ریگ و رمل و خرده سنگ و پاره سنگ. ( ناظم الاطباء ). حَصی ̍. ( منتهی الارب ). حصباة، حصاة. ( دهار ). کَنکَث. ( دهار ). حصباء. ( نصاب الصبیان ) ( منتهی الارب ): صحرا ریگ و سنگریزه بسیار داشت. ( تاریخ بیهقی ).
جانست نه سنگریزه بنشین
با جان مکن این ستیزه بنشین.نظامی.چرا در سنگریزه کان کنم کان
چه بی روغن چراغی جان کنم جان.نظامی.کردم ز سنگریزه ره توتیای چشم
تا آنچه کس ندید بدیدم بصبحگاه.خاقانی.سنگریزه گر نبودی دیده ور
چون گواهی دادی اندرمشت در.مولوی. || نوعی از آش. ( ناظم الاطباء ):
دادیم صلای سنگریزه
بشنو تو نوای سنگریزه.بسحاق اطعمه.|| الماس ریزه هایی که جواهری برای فروش دوره میگرداند. ( ناظم الاطباء ).

فرهنگ عمید

خرده سنگ، ریگ.

فرهنگ فارسی

۱ - خرده سنگ ریگ رمل. ۲ - نوعی از آش. ۳ - الماس ریزه هایی که جواهری برای فروش دوره میگرداند.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] دانه ریز سنگ را سنگ ریزه‏ می نامند که از احکام آن در بابهای طهارت، صلات و حج سخن گفته اند.
سنگ ریزه همان دانه ریز سنگ می باشد.
احکام سنگ ریزه
← سنگ ریزه در باب طهارت
۱. ↑ ذکری الشیعة ج۲، ص۳۰.۲. ↑ الحدائق الناضرة ج۴، ص۱۳۷.
...

جمله سازی با سنگ ریزه

چگونه قول کسی را توان به خاک انداخت که سنگ ریزه گرفتست و گوهر آورده
می‌چین تو سنگ ریزه و در زین نشیب بحر در شب مزن تو قلب که پیدا شود به روز