تاتارستان یکی از جمهوری‌های خودمختار فدراسیون روسیه به شمار می‌آید. این جمهوری با مساحتی معادل ۸۳۶,۶۷۲ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۳۲۹,۷۸۶ نفر در مرکز فدراسیون روسیه و در شرق بخش اروپایی این کشور، در ناحیه میانی رود ولگا قرار دارد. از شمال با جمهوری‌های خودمختار ماری و اودمورت، از شرق با جمهوری خودمختار باشقیرستان، از غرب با جمهوری خودمختار چوواش و از جنوب با استان‌های اولیانوفسک، سامارا و اورنبورگ هم‌مرز است. این سرزمین عمدتاً کم‌ارتفاع بوده و حدود ۹۰ درصد از وسعت آن را دشت‌های پست و هموار با میانگین ارتفاع ۲۰۰ متر از سطح دریا تشکیل می‌دهد. بلندترین نقطه آن، ناحیه بوگولما ـ بلبی است که با ارتفاع ۳۴۳ متر از سطح دریا در کرانه غربی رود ولگا واقع شده است. این جمهوری از نظر ویژگی‌های طبیعی به سه ناحیه تقسیم می‌شود: ناحیه ساحل غربی رود ولگا، ناحیه شمالی رود کاما و ناحیه جنوبی و جنوب شرقی رود کاما. ولگا و کاما به عنوان دو رودخانه اصلی این جمهوری شناخته می‌شوند. رود ولگا با مسیری شمالی-جنوبی در بخش غربی تاتارستان و رود کاما، که بزرگ‌ترین شاخه ولگا به شمار می‌آید، با جهت شرقی-غربی در بخش وسیعی از اراضی تاتارستان جاری است. همچنین، رودخانه‌های بِلایا و ویاتکا، که از شاخه‌های رود کاما هستند، از دیگر رودخانه‌های مهم و قابل کشتیرانی در این جمهوری محسوب می‌شوند و در شرق این جمهوری به رود کاما می‌پیوندند. این رودخانه‌ها در حمل و نقل کالا و مسافر در این جمهوری نقش مهمی ایفا می‌کنند. علاوه بر این، حدود ۱۲۰ رودخانه کوچک دیگر نیز در این منطقه وجود دارد. قازان به عنوان بزرگ‌ترین بندر رودخانه‌ای تاتارستان شناخته می‌شود و بنادر مهم دیگری همچون زلیونودولسک، چیستوپل و نابرژنیه چلنی نیز در این جمهوری قرار دارند.
تاتارستان
لغت نامه دهخدا
تاتارستان. [ رَ / رِ ] ( اِخ ) سرزمینی که تاتارها در آن سکونت داشتند، ساتراپی ( ایالت ) 19 و 20 در زمان داریوش:... اسامی ساترایی ها در کتیبه های داریوش منقوش است، نقل می شود:...19/ و 20 ساکا ( سکه ) شامل جلگه تاتارستان تا سرحد چین و از طرف مغرب تا ماوراء بحر خزر ( جغرافیای سیاسی کیهان ص 14 و 15 ). تاتارها بمرور بسیار شده اند و ولایتی وسیع پیدا کرده اند و نام آن تاتارستان و حد شمالی آن کلموک مشهور به قالمان و روسیه و حد مشرقی آن تاتارچین و حد جنوبی آن ایران و کابل و حد مغربی آن دریای خزر و این ولایت پنج قسمت شده است: بخارا، ترکمانیه، ترکستان، بلخ، خوارزم، قرقز. ( انجمن آرا ) ( آنندراج )... هنگامی که پادشاهی عظیم خلفا در حال ویرانی و نابود شدن بود نیرو و اقتداری جدید و تازه نفس در شمال شرقی کشوربرخاست و پس از غلبه بر چند رقیب توانا قلمرو نفوذ و حکمرانی خود را به شتاب بسوی جنوب و مشرق و مغرب در بیشتر سرزمینی که امروز بنام تاتارستان و افغانستان خوانده می شود بسط داد ( دولت سامانی ) مرکز یا سرچشمه این نفوذ بخارا پایتخت ماوراءالنهر بود که شهرهای نامی آن مرو، دومین پایتخت خراسان و نیشابور و هرات و سمرقند بود. ( احوال و اشعار رودکی ص 857 ). مؤلف قاموس الاعلام ترکی آرد: این نام را در سوابق ایام بقطعه پهناور واقع در شمال آسیا اطلاق می کردند که قطعه منچوری یعنی قسمت شمالی دو حکومت چین، مغولستان، ترکستان شرقی اصل ترکستان و اقطار معلومه سیبری را در برداشت، و در واقع نام مسکن وجولانگاه اقوام تورفی و بعبارة اخری آسیای شمالی بود اما امروز تعبیر فوق متروک گشته و اقطار مذکور را ترکستان، مغولستان، منچوری، سیبری و غیره نامند.
فرهنگ فارسی
سرزمینی که تاتارها در آن سکونت داشتند