تعارض

تعارض یکی از زیرشاخه‌های فقه الحدیث به شمار می‌آید که به بررسی تعارض اخبار و اختلاف روایات می‌پردازد. بسیاری از نظرات مختلف ناشی از اختلاف در احادیث است. آگاهی از علل این اختلافات و راه‌های حل آن، در ایجاد وحدت نظر و نزدیک شدن به حقیقت و صواب بسیار مؤثر است. پیشینیان، تسلط بر این موضوع را نشانه‌ای از دستیابی به مرتبه اجتهاد و صلاحیت برای نشستن بر مسند فتوا می‌دانستند. شاطبی بیان کرده است: کسی که مواضع اختلاف را نشناسد، به درجه اجتهاد نخواهد رسید و همچنین گفته‌اند: سزاوار نیست کسی که اختلاف را نمی‌داند، فتوا دهد. برخی از فقیهان شیعه معتقدند که مهم‌ترین بحث در تعارض ادله، بررسی علل اختلاف حدیث است؛ زیرا اگر فقیه به این علل تسلط یابد، قادر خواهد بود تا میان اخبار مختلف جمع عرفی برقرار کند و نیازی به مراجعه به روایات علاجیه نخواهد داشت. اختلاف اخبار همواره به عنوان یکی از دلایل طعن فرقه‌ها و نحله‌های مذهبی بر یکدیگر مطرح بوده است.