مثلث

مثلث

مثلث، که به آن سه‌گوش یا سه‌گوشه نیز گفته می‌شود، یک چندضلعی با سه ضلع است. این شکل مسطح از اتصال سه نقطه غیرهم‌خط در یک صفحه تشکیل می‌شود. سه گوش دارای سه ضلع و سه زاویه است. به عبارت دیگر، سه گوش از تقاطع سه خط راست به وجود می‌آید، به‌طوری که اگر هر دو خط یکدیگر را قطع کنند، سه گوش شکل می‌گیرد. در هندسه اقلیدسی، مجموع زوایای هر مثلث برابر با ۱۸۰ درجه است. مساحت آن برابر است با نصف طول یک ضلع، ضرب در طول ارتفاع مربوط به آن، که فاصله رأس سوم تا خطی است که ضلع انتخاب شده را شامل می‌شود. برای محاسبه مساحت مثلث از رابطه زیر استفاده می‌شود:

\[ \text{مساحت آن} = \frac{1}{2} \times \text{قاعده} \times \text{ارتفاع} \]

که در آن \( S \) نمایانگر مساحت، \( b \) قاعده و \( h \) ارتفاع است. با انتخاب هر یک از ارتفاع‌های مثلث، مساحت به دست آمده یکسان خواهد بود.

لغت نامه دهخدا

مثلث. [ م ُ ث َل ْ ل َ ] ( ع ص، اِ ) سه کرده شده. ( غیاث ) ( آنندراج ) ( از منتهی الارب ) ( از اقرب الموارد ). و رجوع به تثلیث شود. || سه گوشه. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( غیاث ) ( ناظم الاطباء ). || نام شکلی سه گوشه از اشکال هندسه. ( غیاث ) ( آنندراج ). به اصطلاح هندسه هر سطح سه گوشه را گویند. ( ناظم الاطباء ). هر سطحی را نامند که سه خط - خواه هر سه مستقیم باشد و یا هر سه منحنی - بر آن محیط شده باشد. پس اگر خطوط مستقیم بودند آن را مثلث مستقیم الاضلاع نامند و این مثلث همان است که در علم مساحت از آن بحث کنند و اگر خطوط منحنی بودند مانند مثلث مفروض در سطح کره که به نام مثلث سطح کره خوانده می شود و آن قطعه ای است از سطح کره که محیط می شود بر آن سه قوس از دوایر عظیمه و هر یک از این سه قوس کوچکتر از نصف دور است. و اگر بعضی از خطوط منحنی بودند مانند آنکه مخروطی را دو نیمه کنیم چنانکه از سطح مستدیر آن مثلثی به دست آید که بر آن دوخط مستقیم و یک خط مستدیر که نصف قاعده باشد محیط گردد چنین مثلثی را غیر مستقیم الاضلاع نامند. مثلث مستقیم الاضلاع را می توان به دو اعتبار تقسیم بندی کرد: یکی به اعتبار ضلع و دیگری به اعتبار زاویه. نظر به اعتبار اول مثلث یا مختلف الاضلاع است یعنی هیچ یک از سه ضلع آن با یکدیگر برابر نیست و یا متساوی الاضلاع است یعنی هر سه ضلع آن با هم برابر است و یا متساوی الساقین است یعنی دو ضلع آن با هم مساوی است. و اما نظر به اعتبار زاویه گوییم مثلث یا قائم الزاویه است و آن مثلثی است که یکی از زوایای آن قائمه باشد و یا منفرج الزاویه است و آن چنان است که یکی از زوایای آن منفرجه باشد و یا حاد الزوایاست و آن مثلثی است که در آن زاویه قائمه یا منفرجه نباشد بلکه هر سه زاویه آن حاده باشد توضیحاً گوییم مجموع زوایای هر مثلث مساوی است با دو قائمه بنابراین ممکن نیست که هر مثلثی بیش از یک قائمه و یا بیش از یک منفرجه داشته باشد.
هر یک از سه ضلع مثلث نسبت به دو ضلع دیگر قاعده مثلث نامیده می شود و دو ضلع دیگر نسبت به قاعده ساقین نام دارند و زاویه ای که بین ساقین قرار داشته باشد رأس مثلث خوانده می شود. ( از کشاف اصطلاحات الفنون ). شکل مسطحی است که بوسیله سه خط مستقیم محدود شده است. دارای سه زاویه است که مجموعاً 180 درجه هستند. مساحت هر مثلثی برابراست با حاصل ضرب نصف یک ضلع در فاصله آن از رأس مقابل ( نصف قاعده ضربدر ارتفاع ) یا نصف حاصل ضرب دو ضلع مجاور در سینوس زاویه بین آن دو ضلع. ( فرهنگ اصطلاحات علمی، از انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ). سه سو. ( التفهیم ): و از آنجا به شهر جبیل رسیدیم و آن شهری است مثلث چنانکه یک گوشه آن به دریاست. ( سفرنامه ناصرخسرو چ دبیرسیاقی ص 15 ).

فرهنگ معین

(مُ ثَ لَّ ) [ ع. ] (اِ. ) ۱ - شکلی که دارای سه ضلع و سه زاویه باشد. ۲ - عطری که از ترکیب سه مادة خوشبو درست شده باشد.

فرهنگ عمید

۱. (ریاضی ) شکلی که دارای سه ضلع و سه زاویه باشد، سه گوشه.
۲. (صفت ) دارای شکل مثلث، سه گوشه.
۳. (صفت ) (ادبی ) ویژگی حرفی که سه نقطه یا سه حرکت داشته باشد، مثلثه.
۴. (ادبی ) مسمطی که هر بند آن سه مصراع دارد.
۵. (موسیقی ) از آلات موسیقی به صورت میلۀ فلزی سه گوشی که با میلۀ فلزی دیگری نواخته می شود.
۶. [قدیمی] شراب جوشانده ای که دوسوم آن بخار شده باشد، سیکی.
۷. [قدیمی] ماده ای خوش بو مُرکب از مشک، عنبر، و عود.
* مثلث متساوی الساقین: (ریاضی ) مثلثی که دو ضلعش با هم برابر باشد.
* مثلث متساوی الاضلاع: (ریاضی ) مثلثی که هر سه ضلع آن برابر باشد.
* مثلث قائم الزاویه: (ریاضی ) مثلثی که یک زوایۀ آن قائمه (نود درجه ) باشد.

فرهنگ فارسی

سه گوشه، سه کرده شده، سه یک کرده شده
(اسم ) ۱ - سه کننده. ۲ - سازند. چیزی که در آن سه جزو باشد.۳ - قایل به تثلیث عیسوی مسیحی. ۴ - سخن چینی کننده نزد سلطان از کسی ( زیرا چنین کس بخود و آن کس و سلطان زیان رساند ) جمع: مثلثین.
لقب هرمس متصف به نبی

فرهنگستان زبان و ادب

{Triangulum, Tri, Triangle} [نجوم] صورت فلکی کوچک اما بارز آسمان شمالی (northern sky ) در همسایگی صورت های مسلسله و حَمَل

دانشنامه آزاد فارسی

مُثَلَّث (triangle)
در هندسه، شکلی مرکب از سه نقطۀ غیرواقع بر یک خط، با نام رأس۱، که با سه پاره خط، با نام ضلع، دوبه دو وصل شده اند. مجموع زاویه های داخلیمثلث ْ۱۸۰ است (← زاویه_(ریاضیات)). مثلث ها را می توان برحسب نسبت طول ضلع هایشان طبقه بندی کرد. مثلث مختلف الاضلاعسه ضلع با طولِ نابرابر دارد. مثلث متساوی الساقیندو ضلع برابر با نام ساق دارد و در آن، دو زاویۀ مجاور به دو ساق نیز برابرند. مثلث متساوی الاضلاعسه ضلع برابر و سه زاویۀ برابر و مساوی۶۰ درجه دارد. مثلث ها را برحسب زاویه نیز می توان دسته بندی کرد. مثلث حادۀسه زاویۀ داخلی حاده، مثلث منفرجه یک زاویۀ داخلی منفرجه، و مثلث قائم الزاویهیک زاویۀ داخلی قائمه دارد. ضلع مقابل به زاویۀ قائمه در مثلث قائم الزاویه را وترمی نامند. به پاره خطی که از یک رأس مثلث بر ضلع مقابل به رأس عمود شود، و نیز به طول آن ارتفاعمی گویند. ضلعی که ارتفاع بر آن وارد شده قاعدهاست. اگر طول ضلع مثلث l و طول ارتفاع وارد بر آن ضلع h باشد، مساحت مثلث برابر است با (فرمول ۱).فرمول ۱:
مثلث (اخترشناسی). مُثَلَّث (اخترشناسی)(Triangulum)
صورت فلکیکوچکی در نیمکرۀ شمالی آسمان، به شکل مثلث.
مثلث (موسیقی). مُثَلّث (موسیقی)(triangle)
ساز کوبه ای کوچکی که از یک میلۀ فلزی نازک به شکل مثلث تشکیل شده است. وقتی با یک میلۀ کوچک به آن ضربه می زنند، آوایی ظریف و شیشه ای با زیرایی بالا و نامعیّن تولید می کند. از ساخته هایی که بخشی اساسی برای مثلث دارند، به کنسرتوی پیانو در می بمل(۱۸۴۹؛ بازنگری ۱۸۵۳، ۱۸۵۶) اثر لیستو موومان سوم سمفونی چهارم(۱۸۸۵) اثر برامسمی توان اشاره کرد.

مثلث

جملاتی از کلمه مثلث

بی عود، باد، عود مثلث کند همی بی‌تاب آب درع مزرد کند همی
زان مثلث هر آن که زد جامی شد زمستی زبون هر خامی
بتی زا نو مربع وار کرده مثلث ساخته عود از سه پرده
فال گیر
بیا فالت رو بگیرم!!! بزن بریم