ذ

حرف ذ در زبان فارسی به عنوان یکی از حروف خاص شناخته می‌شود و معمولاً در کلمات عربی و فارسی استفاده می‌شود. این حرف در الفبای فارسی به دنبال حرف د قرار دارد و صدای /z/ را تولید می‌کند. به عنوان مثال، در کلمات مانند ذکر، ذهن و ذاتی به کار می‌رود.

حرف ذ همچنین در برخی از نام‌ها و اصطلاحات خاص وجود دارد و در نوشتار و گفتار به وضوح قابل شناسایی است. این حرف به دلیل ویژگی‌های خاص خود، در یادگیری زبان برای فارسی‌زبانان و زبان‌آموزان اهمیت دارد. شناخت و استفاده درست از ذ می‌تواند به بهبود مهارت‌های خواندن و نوشتن کمک کند.

تصویر معنی ذ

لغت نامه دهخدا

ذ. ( حرف ) حرف نهم است از حروف الفبای عرب و یازدهم از الفبای فارسی و بیست و پنجم از حروف ابجد و در حساب جمّل آن را به هفتصد دارند. و نام آن ذال است و گاه برای استواری ضبط ذال معجمة گویند و آن از حروف روادف و شمسیّة و ارضیة یا ترابیة و مصمته و نیز از حروف مجزوم است.

فرهنگ معین

(حر. ) یازدهمین حرف از الفبای فارسی، برابر با عدد ۷٠٠ در حساب ابجد.

فرهنگ عمید

یازدهمین حرف الفبای فارسی، ذال. &delta، در حساب ابجد: «۷۰۰ ».

فرهنگ فارسی

یکی از حروف صامت فارسی و آن حرف یازدهم از حروف الفبای فارسی و حرف نهم از الفبای عربی و حرف بیست و پنجمین از الفبای ابجد ( جمل ) محسوب شود و آنرا در حساب جمل ۷٠٠ حساب کنند این حرف را بنامهای [[ ذال ]] و [[ ذال معجمه ]] و [[ ذال منقوطه ]] خوانند. توضیح ۱: این حرف در زبانهای ایران پیش از اسلام وجود داشته و در زبان فارسی دری هم تا عهد مغول معمول بوده و بتدریج بسیاری از کلماتی که دارای [[ ذ ]] بوده بدل به [[ د ]] شده و در کلماتی که [[ ذ ]] باقی مانده همچنین در کلمات عربی [[ ذ ]] را بصورت [[ ز ]] تلفظ کنند توضیح ۲: قاعده باز شناختن [[ د ]] از [[ ذ ]] در فارسی از این رباعی نصیر الدین طوسی دانسته میشود: [[ آنان که به پارسی سخن میرانند در معرض دال ذال را ننشانند ما قبا وی ار ساکن جزوای بود دال است وگرنه ذال معجم خوانند ]]. بنابرین در هر کلمه اگر ماقبل حرف مورد بحث حرفی ساکن و غیر از [[ و ا ی ]] بود ( یعنی حرفی صامت باشد ) [[ د ]] است و الا [[ ذ ]] مثلا: آوند درد سرد سندان مرد با [[ د ]] اند و آذر بوذ بیذ داذ دیذ روذ ساذه شاذ یاذ با [[ ذ ]] در آغاز کلمه فارسی [[ ذ ]] نباشد و کلماتی مانند [[ ذرخش ]] مستثنی است.

دانشنامه آزاد فارسی

ذات الحلق
یازدهمین حرف از الفبای فارسی و حرف نهم از الفبای عرب (ابتثی) و حرف ۲۵ از حروف ابجد و در حساب جمل نمایندۀ عدد ۷۰۰. حرف «ذ» از نظر آوایی، همانندِ «ز، ظ، ض» نمایندۀ صامت لثوی ـ دندانی ـ سایشی واک دار است، در تقویم رمز ماه ذی الحجه است. فارسی زبانان این حرف را «ذال= zâl» می نامند. غالب «دال» های فارسی در گذشته به صورت «ذال» نوشته و تلفظ می شده است. مثل باد، نبید، بود که در گذشته باذ، نبیذ، بوذ بیان می شده است. به همین سبب، شاعران فارسی زبان در گذشته این گونه «دال» و «ذال» را با هم قافیه می کرده اند. مثلاً، سنایی در قصیده ای با مطلعِ «در این مقام، طرب بی تعجب نخواهی دید»، کلماتِ لذیذ و تعویذ را با خوید، پرید، گزید، ندید و غیره قافیه کرده است. هنوز هم بعضی کلمات با هر دو صورت در فارسی معاصر کاربرد دارد مثل گذار و گدار، و یا تلفظ «ذال» در بعضی کلمات محلی به جای «دال» به کار می رود، مثل گنبذ، به جای گنبد در گویش مردم قم.