دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
نبط (۱ بار)ه (۳۵۷۶ بار)
«یَسْتَنْبِطُونَهُ» در اصل، از مادّه «نَبَط» (بر وزن فقط) و به معنای نخستین آبی است که از چاه می کشند و از اعماق زمین استخراج می گردد، و به همین جهت استفاده کردن هر حقیقتی از دلائل و شواهد مختلف و استخراج آن از مدارک موجود، «استنباط» نامیده می شود، خواه در مسائل فقهی باشد یا در مسائل فلسفی، سیاسی و علمی.
در قاموس گفته: نبط (به فتح اول و دوم)اولین آبی است که در چاه ظاهر میشود طبرسی نیز چنین گفته است استنباط به معنی استخراج است به هر چیزیکه استخراج شده و در برابر رؤیت چشم یا معرفت قلب قرار گرفته مستنبط (به صیغه مفعول) گویند. . یعنی: منافقان یا ضعیف الایمانها چون چیزی از ایمنی مثل غلبه سپاه مسلمین به کفار یا از خوف مثل هجوم مشرکین به مسلمانان، دریافتند آنرا میان مردم منتشر میکنند و اگر آنرا به رسول خدا و به اولی الامر ارجاع میکردند رسول و اولی الامر که استنباط میکنند آن را میدانستند. یعنی باید در اینگونه کارها مطلب را میان مردم منتشر نکرد و باعث ناامنی نشد بلکه به اولی الامر ارجاع کرد تا در باره آن تحقیق کنند. این لفظ تنها یکبار در کلام الله آمده است.
