دانشنامه اسلامی
در مواردی که اشیای مختلف، اسامی متعدد دارند اگر معانی آنها نیز مختلف باشد و هر یک معنای خاص خود را داشته باشد به این الفاظ و اسامی، «متباین» و نسبت میان آنها را «تباین» گویند؛ مانند: سنگ و انسان که هم اسامی متعدد و هم معانی متعدد و متفاوت دارند. تباین الفاظ، گاهی در اشیائی است که موضوعات مختلف دارند؛ مانند: سنگ و اسب. این نوع تباین «تباین مختلف الموضوع» نام دارد و گاهی در یک موضوع واحد واقع می شود که اعتبارات مختلف دارد که به آن «تباین متفق الموضوع» گویند.
اقسام تباین متفق الموضوع
تباین متفق الموضوع -که دارای اعتبارات مختلف است- اقسامی دارد: ۱. یکی از دو اسم به اعتبار خود، موضوع و دیگری به اعتبار وصف، موضوع باشد؛ مثل: سیف و صارم که سیف بر خود شمشیر و صارم بر تیزی آن دلالت دارد. ۲. هر یک از دو اسم بر وصف خاص دلالت کند؛ مثل: صارم و مُهَنَّد که صارم بر تیزی شمشیر و مهند (منسوب به هند) بر نسبت آن دلالت دارد. ۳. یکی از آن دو اسم بر وصف موضوع و دیگری بر وصف آن وصف دلالت کند؛ مثل: ناطق و فصیح که ناطق وصف انسان، و فصیح وصف ناطق است.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
