دانشنامه اسلامی
در کاربرد عرفی، «تجربه» به معنای آشنایی حاصل از برخی زمینه ها و امور عملی و شناخت ناشی از نوعی تکرار و تمرین و آزمون و خطا (و نه صرفاً نظری و شناخت حاصل از مطالعه کتاب و امثال آن) استعمال می شود.این واژه، از جمله واژه هایی است که از نظر معنا، تحوّل عمده ای داشته است. این واژه به صورت گسترده، در رشته های گوناگونی چون: علوم طبیعی، روان شناسی، فلسفه و فلسفه دین به کار می رود و در هر زمینه، معنایی خاص دارد.در اصطلاح دانش روش شناسی (متدولوژی)، «تجربه» به عنوان روشی برای داوری در بخشی از علوم (که علوم تجربی نامیده می شوند)، به کار می رود. در روش شناسی، پسوند «تجربی» را معمولاً زمانی به کار می برند که یافته های ما، درباره یک پدیده، از طریق مشاهده، آزمایش و یا اندازه گیری، قابل تحقیق و داوری باشد.
روش های شناخت
برای کسب معرفت (شناخت)، چهار روش کلّی شناخته شده است که عبارت اند از:۱. روش حسّی ـ تجربی: علوم طبیعی و انسانی، از این روش، ارزیابی می شوند.۲. روش عقلی ـ استدلالی: در علومی مانند فلسفه، ریاضیات و منطق، از این روش، بهره برده می شود.۳. روش نقلی ـ تاریخی: این روش، در علومی مانند تاریخ، کاربرد دارد.۴. روش کشف و شهود یا درون بینی: این روش، مخصوص شاخه های مختلف عرفان و شاخه مهمّی از روان شناسی است. تجربه، به عنوان روش یا منبع شناخت، معادل «علم حضوری» و «ادراک باطنی» در ادبیات عرفانی است. علم حضوری، ادراک مستقیم و بدون واسطه است و ادراک باطنی، نوعی ادراک حسّی است که ابزار شناخت و ادراک در آن، حواسّ باطنی انسان است. تجربه در ترکیبِ «تجربه دینی» همین معنا را دارد.
انواع تجربه دینی
تجربه دینی به این معنا ـ که گفتیم ـ، انواع گوناگونی دارد:۱. تجاربی که عموم متدینان، بر حسب مراتبشان، آنها را از سر می گذرانند. مثل دعا و مناجات با خدا، احساس استجابت دعا، توبه و....۲. تجاربی که دستیابی به آنها، مشروط به سیر و سلوک درونی در شخص دیندار است، و این، با صِرف اعتقاد به باورهای دینی، حاصل نمی شود؛ بلکه علاوه بر آن، به انجام دادن نوافل (مستحبّات) و تهذیب نفس و... نیز نیاز است.توصیه های قرآنی به شب زنده داری
مزمل/سوره۷۳، آیه۱۷.
...
