دانشنامه اسلامی
املاء ما منّ به الرحمن من وجوه الاعراب و القرائات فی جمیع القرآن تالیف ابوالبقاء عبدالله بن حسین بن عبدالله عُکبری (متوفای ۶۱۶)؛ این کتاب مختصرترین و در عین حال، جامع ترین کتابی است که مهمترین نکات ادبی - نحوی قرآن و انواع قرائات آن را جمع کرده است و مولف آن در بیان این نکات به ایجاز سخن گفته است و در خصوص دشوارترین موارد ترکیبی و اعرابی قرآن که هر مفسر و خواننده و مراجعه کننده به معانی قرآن کریم بدان ها نیازمند است؛ حق کلام را (به شایستگی) ادا نموده است.
انگیزه نگارش
مؤلف در مقدمه کتاب می نویسد: به راستی سزاوارترین امری که عالمان رعایت آن را در نظر می آورند و شایسته ترین چیزی که سایر علوم در خدمت آن است و آن حاکم بر علوم است، قرآن مجید است که همان معجزه جاویدان و ابدی و مخزن اسرار معانی است که هرگز پایان نمی پذیرد؛ و اولین گام در آن، این است که الفاظ و عبارات آن را از حافظانش بجوییم؛ آنگاه معانی آن را از کسانی که در آن تخصص دارند دریافت کنیم و محکم ترین راه برای دستیابی به معنا و تبیین اغراض و اهداف آن، شناخت اعراب و ترکیب آن و فهمیدن و استخراج اهداف قرآن در انواع خطاب ها و مطالعه در وجوه مختلفی است که از طریق رهبران بزرگ نقل شده است؛ و کتاب هایی که در این علم نوشته شده است؛ به حق، زیاد است؛ برخی از آنها از نظر حجم و موضوعات علمی، مختصر است و برخی دیگر با ذکر اعراب و ترکیب عبارات و درآمیختگی اعراب و ترکیب با معانی، مفصل تر و طولانی تر است؛ و در میان این کتب، بسیار اندک به چشم می خورد که کتابی از نظر حجم مختصر و از نظر علمی مفصل باشد؛ پس چون کتاب های معانی القرآن را بر وصف پیش گفته یافتم، علاقه مند گشتم تا کتابی بنگارم با حجم کم و مسائل علمی فراوان؛ به گونه ای که در آن به ذکر ترکیب عبارات و وجوه قرائت های مختلف اکتفا شده باشد؛ و کتابم را این چنین نگاشتم.
ساختار کتاب
این کتاب، به ترتیب سوره ها تنظیم یافته و در آن، نکات مورد نیاز و ضروری اعراب و ترکیب سراسری قرآن از اول تا آخر آن به صورت آیه به آیه و کلمه به کلمه ذکر شده است.
منبع
...
