دانشنامه اسلامی
نام تکلر (در فرانسوی: توکولور ) از تَکرور ، شهر و حکومتی پادشاهی در دره میانی رود سنگال، گرفته شده است. احتمالاً این نام از زبان قوم ولوف ، که همسایگان غربی تکلرها بودند، گرفته شده، از طریق آنان به میان استعمارگران فرانسوی راه یافته و از آن جا به صورت گسترده در قوم نگاریهای اروپایی و افریقاییِ سنگال و افریقای غربی به کار رفته است.
عنوان تکلر در سده های مختلف
در سراسر سده چهاردهم/ بیستم، از تکلرها با همین عنوان یاد شده است؛ اما آن ها ترجیح می دهند که خود را پولار زبان (فلفلده/ فولانی)، بنامند. این زبان در میان قوم فلبه رایج است. قوم فلبه در امتداد کمربند ساحلی افریقای غربی پراکنده اند و با به کار بردن این اصطلاح خود را با قومی بزرگتر پیوند می دهند و بر اهمیت جهادهای قوم فلبه تأکید می کنند. این جهادها در فوتا تورو، فوتا جالون (کوهستانهای گینه )، مسینا (دلتای میانی رود نیجر )، و برجسته ترین آن ها در هوسالند به رهبری عثمان دان فودیو در سده های دوازدهم و سیزدهم/ هجدهم و نوزدهم رخ داد.از کاربرد واژه تکلر پیش از اوایل سده سیزدهم/ نوزدهم سند مکتوب وجود ندارد. این حقیقت، احتمال اخذ این واژه را از زبان ولوفها و انتقال آن به زبان فرانسوی، کاربرد همگانی تر و پیوند تنگاتنگ آن با تعالیم، احکام و مبارزه طلبی اسلامی در دره میانی، تقویت می کند. در اواخر سده دوازدهم/ هجدهم، گروهی از مسلمانان فوتا تورو، به سبب ناتوانی حکومت محلی فلبه (ساتیگیسها از سلسله دنیانکه ) از دفع ویرانگریهای مهاجمان بدوی که از شمال بر آنان می تاختند، و نیز برای برقراری امنیت، به سازماندهی نیروهای خود پرداختند.
تأسیس حکومت امامت
آنان به رهبری سلیمان بال و سپس عبدالقادر کان، موفق به دفاع از خود، بسیج روستاییان و سرانجام تأسیس حکومتی شدند که آن را امامت/ المامت نامیدند. حاکمان سلسله دنیانکه به این مسلمانانِ بسیار متعهد، توروضبه یا «زکات گیران» می گفتند و آن ها این نام را به خود و سرانجام به طبقة حکمرانِ نظام جدید اطلاق کردند. خاستگاه توروضبه ها، از نظر قومی و زبانی، کاملاً گوناگون بود (فلبه، سونینکه، مالینکه، ولوف، حسّانیه و غیره). نیاکان آن ها عمدتاً به سبب حاصلخیزی دره میانی، که دارای دو فصل کشت (دیم کاری و کشت آبی) بود، به این سرزمین جذب شدند.
نخستین المامی
...
