دانشنامه اسلامی
واژه «مصالح مرسله» نزد محققان دو معنا دارد:معنای عام و بی قید و معنای خاص و با قید (مقید).معنای عام آن، تشریع حکم برای فروع و مسائل جدید براساس رای و مصلحت اندیشی است، اگر چه برخلاف نص کتاب و یا سنت باشد.معنای خاص آن، تشریع حکم براساس رای و مصلحت اندیشی است، در صورتی که برخلاف نص کتاب و یا سنت نباشد.
مصالح مرسله به معنای عام
آغاز طرح مسئله مصالح مرسله به معنای عام آن به اوایل قرن اول هجری (حدود سال دوازدهم) و به معنای خاص آن به نیمه قرن دوم هجری بازمی گردد. پیش از این زمان، مصالح مرسله به عنوان منبع شناخت، بین دانشمندان مطرح نبوده است. در هر حال، معنای عام و خاص آن هم اکنون میان اندیشمندان اسلامی طرف دارانی دارد و از آن گاهی به « استصلاح » و گاهی به « استدلال » تعبیر می شود. نخستین کسی که مصالح مرسله، به معنای عام، را به عنوان منبع شناخت احکام شریعت به صحنه استنباط و اجتهاد وارد نمود ابوبکر» بود که به همین دلیل، جنگیدن را با کسی که زکات نمی پرداخت تجویز کرد و نیز قصاص را از قاتل « مالک بن نویره » برداشت. بعد از او، «عمر» این شیوه را پیش گرفت. شیوه برخی دیگر از خلفا و پیشوایان اهل سنت ، هم چون: « عمر بن عبدالعزیز »؛ «قاضی ابو یوسف حنفی»؛ « محمد بن حسن شیبانی » و « احمد بن ادریس مالکی » نیز این گونه بوده است.
مصالح مرسله به معنای خاص
« مالک بن انس » نخستین کسی بود که مصالح مرسله، به معنای خاص، را به عنوان منبع شناخت احکام شریعت به صحنه استنباط و اجتهاد وارد ساخت و برخی از علمای هم عصر او نیز از وی تبعیت کردند.
