دانشنامه اسلامی
پدرش از فقیهان عصر و از نزدیکان امرای ایوبی بود، چنان که از سوی آنان به منصب قضای حماه منصوب شد، ولی استعفا کرد و سپس بر مسند قضای معرة النعمان نشست. محمد در 621ق با پدر به دمشق و از آنجا با همو که به ریاست مدرسه ناصریة بیت المقدس منصوب شده بود، در اوایل 622ق، به آن دیار رفت.
در 624ق پدرش به حج رفت و او نیابت وی را در مدرسه ناصریة به عهده گرفت، اما مدتی بعد به سبب جنگ و نزاع میان مسلمانان و فرنگان، بیت المقدس را به قصد دمشق ترک گفت. اقامت وی در دمشق با برخوردهای نظامی امرای ایوبی شام و مصر همزمان بود و خود او در کتاب «مفرج الکروب»، برخی از این حوادث را که ناظر آن ها بوده، ذکر کرده است.
وی در اواخر 627ق به حلب رفت و در آن جا نزد کسانی چون نجم الدین بن خباز در فقه و اصول، ابن یعیش در نحو و لغت و همچنین بهاء الدین بن شداد، دانش آموخت و تا شعبان 628ق در حلب در خدمت ابن شداد ماند. او در 629ق همراه با پدر و به درخواست الملک الناصر داوود ایوبی امیر کرک، به خدمت او درآمد و از 631ق به مدت دو سال در خدمت الملک المظفر دوم، امیر حماه به سر برد. در همین ایام علم الدین قیصر، مشهور به تعاسیف، ریاضیدان مصری را در ساختن رصدخانه حماة یاری داد. پس از آن، در بازگشت به دمشق، با حسام الدین بن ابی علی که بعد از الملک الصالح سلطان ایوبی حاکم مصر شد، آشنایی یافت و طی سال هایی که در مصر بود، از دوستی با او بهره های فراوان برد.
در 641ق همراه ابن ابی الدم به سفارت، به بغداد رفت و از آن جا عازم قاهره شد. در 649ق به مکه رفت. بازگشت او از این سفر به قاهره، با سقوط سلسله ایوبیان در مصر مصادف شد. از زندگانی وی در عهد ممالیک، جز اشارات پراکنده ای که به مناسبت های مختلف در کتاب «مفرج الکروب» خود او یا آثار بعدی آمده، اطلاع چندانی در دست نیست.
او در دربار سیسیل، نزد مانفرد، پسر فردریک دوم، پاشاه علم دوست سیسیل، تقربی خاص داشته و اوقات خویش را به شرکت در مجالس بحث و درس و همچنین تصنیف می گذرانده است. وی در کتاب «مفرج الکروب»، علاوه بر وصف مانفرد و سرزمین های تحت حکومت وی و گزارش مبسوطی از وضع مسلمانان سیسیل، گاه به نقل حوادث، به روایت اطرافیان مانفرد پرداخته است.
