دانشنامه اسلامی
مقصود از امکان و جواز تفسیر، آن است که آیا فهم و تفسیر قرآن کریم، (مقصود از تفسیر در این بحث، پرده برداشتن از مفاد ظاهری آیات شریفه است. مانند موارد زیر که در روایات آمده است: متن روایت اخیر چنین است: ان من علم ما اوتینا تفسیر القرآن.) ویژه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و امامان معصوم (علیهم السلام) است، یا آن که دیگران نیز به فراخور توانایی های خویش و با شرایط معینی توان فهم و تفسیر آیات را دارند (امکان تفسیر)، و در صورت دوم، آیا اقدام به تفسیر آیات از نظر شرعی جایز است یا آن که ممنوع اعلام شده است (جواز تکلیفی تفسیر)، و در هر صورت، اگر کسی اقدام به تفسیر نمود، آیا این تفسیر برای او معتبر و قابل اعتماد و واقع نماست (جواز وضعی تفسیر).
جواز وضعی تفسیر
موضوع اخیر (جواز وضعی تفسیر) از دو جهت قابل بررسی است:أ. از جهت واقع نمایی و کاشفیت؛ب. از جهت حجیت و قابل استناد بودن،که در مسئله دوم می توان از حجیت و قابل استناد بودن برای شخص مفسر و حجیت و قابل استناد بودن تفسیر یک مفسر برای دیگران، سخن به میان آورد. از آن جا که حجت بودن تفسیر یک مفسر برای دیگران، بحثی جانبی به شمار می آید و اعتبار و حجت بودن تفسیر مفسر برای خودش نیز در کتب اصول فقه تحت عنوان «حجیت ظواهر» مورد بررسی قرار گرفته است.
محورهای بحث
محورهای بحث در سه امر خلاصه می شود:۱. امکان تفسیر؛۲. جواز تفسیر برای غیر معصومان؛۳. واقع نمایی تفسیر.
محورهای تفسیر برای غیرمعصومان
...
