دانشنامه اسلامی
نیروی تفکّر و تکلّم، دو فیض بزرگ خداوند تبارک و تعالی به آدمی است، چنان که پس از آفرینشِ انسان از نعمت بیان سخن گفته است:
«الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْ انَ خَلَقَ الاِْنْسَانَ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ».
این دو ویژگی انسان را از حد حیوانی تا جانشینی خدا بالا برده است.
امیر مؤمنان علیه السلام در این زمینه چنین میفرماید: «ما الانسان لو لا اللسان الاّ صورة ممثّلة او بهیمة مهملة» ؛ اگر زبان نباشد انسان چیزی جز یک نقش مجسّم یا حیوان رها شده نیست.
در روایات دیگر از گفتار به عنوان میزان، ترازوی انسان، پاره ای از وجود انسان، مؤثرترین چیز برای جلب دلها ، میزان عقل، ترجمان دل و بیانگر شخصیت تعبیر شده است.
← خصوصیات ارتباط گفتاری مؤثر
سخن گاهی از حمله و یورش کارگرتر، از شمشیر برندهتر، از تیر نافذتر، از همه چیز زیباتر و گاه زشتتر، از هر چیز خوبتر و گاه بدتر، از بهترین اعمال و گاه از بدترین اعمال، کلید هر خوبی و بدی و منشأ بیشترین خطاها و گناهان به شمار میآید و زبان در بیان معصومین علیهمالسلام گاه به درنده ای بدخو و گاه به کلب عقور و سگ گیرنده و تیری که به خطا میرود تشبیه شده است.
یکی از نویسندگان غربی در این باره مینویسد: «همچنان که گاهی بعضی سخنان و کلمات به نحو معجزهآسایی ما را دگرگون میسازند و به حرکت درمیآورند، همچنان نیز بعضی سخنان، انسان را منحرف میسازند. همان طور که بیان صحیح و روشن میتواند افراد را متحوّل کرده در مسیر درست بیندازد، به همان ترتیب، لغزش کلام و بیان ناقص ممکن است موجب گمراهی افراد گردد».
جورج ارول نویسنده کتاب ۱۹۸۴ میگوید: «همانسان که اندیشه زبان را فاسد میکند، زبان نیز اندیشه را فاسد میسازد».
آفات گفتار
برخی از آسیبهای ارتباط گفتاری را که در آیات قرآن به آنها اشاره شده،عبارتند از:
← از روی پندار و گمان سخن گفتن
...
