فیثاغورس

لغت نامه دهخدا

فیثاغورس. [ رِ ] ( اِخ ) پیثاگوراس . پیتاگر. از فلاسفه بزرگ یونان است که میان سالهای 583 تا 572 ق. م. در شهر سامس تولد یافت و چون پیکراتس در آن شهر حکومت جبارانه ای آغاز کرد از وطن دوری گرفت و به ایتالیا رفت ، پیش از آن نیز مصر و قسمت های مختلف یونان را سیاحت کرده بود. مسافرتهای او به هند و کشورهای مشرق ظاهراً حقیقت ندارد. فیثاغورس با حکومت عامه و تبلیغاتی که دماگوگوسها در راه ایجاد حکومت جباری میکردند مخالف بود و به همین سبب برضد آنان با حکومت اشرافی دریس بساخت و بر آن شد که مردم را به علوم راغب سازد و اندک اندک اخلاق و عقاید آنان را به طریق صواب رهبری کند. فیثاغورس به ریاضیات عشق و عقیده بسیار داشت ، چنانکه اصل فلسفی اعداد و تطبیق آنها با علوم طبیعی و الهی و معرفةالروح واخلاق ، زاده فکر اوست. وی چنانکه مورخان قدیم نگاشته اند در ریاضیات و فیزیک و نجوم کشفیات و اختراعات متعدد داشته که اکنون حقیقت آنها بر ما مجهول است. اختراع جدول ضرب را نیز بدو نسبت میدهند. و میگویند که عنوان فلسفه را نخست او استعمال کرد. از تاریخ مرگ او اطلاع دقیقی در دست نیست. ( از تاریخ تمدن قدیم فوستل دو کولانژ ترجمه نصراﷲ فلسفی ، قسمت فرهنگ اعلام ).

فرهنگ فارسی

فیلسوف و ریاضی دان یونانی ( و. جزیره سامس حدود ۵۸٠- ف. حدود ۴۹۷ ق م . ) دوره زندگانی او روشن نیست ولی گفته اند بمصر و ایران و هندوستان سفر کرده است و از دانشمندان آن کشورها بهره برده و معاصر کورش و داریوش هخامنشی بوده . در اواخر سده ششم قبل از میلاد بیونان بازگشت و گروهی پیرو او شدند . وی انجمنی سری تشکیل داد که هم دینی و هم اخلاقی و هم سیاسی بود. ظاهرا لفظ فیلسوف از مخترعات فیثاغورس است باین معنی که در یونانی حکیم یعنی خردمند را سوفوس و حکمت را سوفیا می گفتند . فیثاغورس گفت: ماهنوز لیاقت آن را نداریم که خردمند خوانده شویم و لیکن چون خواهان حکمت هستیم باید مارا فیلوسوفوس خواند یعنی دوستدار حکمت و همین لفظ است که فیلسوف شده و فلسفه از آن مشتق گردیده .اختراع جدول فیثاغورس و کشف شکل عروس در هندسه و بسیاری قضایای دیگر باومنسوب است . کلیه در فلسفه فیثاغورس علوم ریاضی اهمیت تمام داشته و او عدد را اصل وجود پنداشته و همه امور را نتیجه ترکیب اعداد و نسبتهای آنها دانسته است که ترکیب صوتها در تولید نغمات تابع تناسبات عددی میباشد موسیقی را نیز مانند هندسه و نجوم از رشته های علوم ریاضی میداند و کلیه نظام عالم را تابع عدد میشمارد و هر وجودی را - مادی باشد یا معنوی - با یکی از اعداد مطابق میداند خلاصه آنکه عدد را حقیقت اشیائ و واحد را حقیقت عدد میخواند تضاد و واحد و کثیر و زوج و فرد را منشا همه اختلافات می پندارد اما واحد مطلق را از زوجیت و فردیت و وحدت و کثرت بری میداند . حکمت فیثاغورس از چند جهت قابل توجه است یکی این که حقیقت غیر جسمانی است یعنی به نسبتهای عددی که امری فرضی و عقلی است قایل شده و بدان اهمیت داده . دیگر اینکه کرویت زمین را معلوم کرده و حقیقت اشیائ و واحد را حقیقت مزیت مرکز و ساکن بودن آنرا از آن برداشته است . هر چند این رای تا مدتی نزد حکما طرف اعتنا نبود و فرض فیثاغورس در باب هیئت عالم درست با حقیقت موافقت نداشت مع هذا نمی توان آنرا در کشف هیئت جدید بی تاثیر دانست .
یا پیتاگوراس یا پیتاگر از فلاسفه بزرگ یونان است که میان سالهای ۵۸۳ تا ۵۷۲ پ . م . در شهر سامس تولد یافت و چون پیکراتس در آن شهر حکومت جبارانه آغاز کرد از وطن دوری گرفت و به ایتالیا رفت .

دانشنامه آزاد فارسی

فیثاغورِس (ح ۵۸۰ـ ۵۰۰پ م)(Pythagoras)
ریاضی دان و فیلسوف یونانی. قضیۀ فیثاغورس را عرضه کرد. بیشتر کارهای فیثاغورس دربارۀ اعداد است. او خصوصیات اسرارآمیزی به اعداد نسبت می داد. کشف اعداد مصور ازجمله کارهای او در این زمینه است؛ مثلاً اعداد مثلثی ...، ۱۰، ۶، ۳، ۱، که هریک را می توان به شکل آرایهای مثلث شکل از نقاط نشان داد یا اعداد مربعی ...، ۱۶، ۹، ۴، ۱، که آرایه هایی مربعی از نقاط تشکیل می دهند. همچنین، دریافت که مجموع دو عدد مثلثی متوالی عددی مربعی است، مثلاً ۴=۳+۱، ۹=۶+۳، و ۱۶=۱۰+۶. فیثاغورس در جزیرۀ ساموس زاده شد و ظاهراً از ظلم و جور حاکم خودکامۀ آن جا به کروتونه (کروتون) در ایتالیای جنوبی گریخت. در کروتون، مدرسه ای تأسیس کرد که در ضمن نوعی جمعیت یا انجمن اخوت با شعائر و اعتقاداتی خاص، ازجمله اعتقاد به بقا و تناسخ، بود. انجمن ریاضی و فلسفی فیثاغورسی به توسعۀ علم پرداخت و از نظر سیاسی نیز دامنۀ نفوذ آن به مهاجرنشین های غربی یونان رسید. این امر باعث کشمکش و اغتشاشی شد که به تبعید فیثاغورس به شهر متاپونتوم، در خلیج تارانتو، انجامید. فیثاغورس در این شهر درگذشت. مدرسۀ فیثاغورس حدود ۵۰ سال دایر بود و بعد از آن به کلی از هم پاشید. فیثاغورسیان، شاگردان و پیروان فیثاغورس، توانستند با استفاده از نظریۀ موازی ها ثابت کنند که مجموع زاویه های هر مثلث معمولی برابر با دو زاویۀ قائمه است. همچنین، روشی برای حل هر معادلۀ درجۀ دوم جبری با ریشۀ حقیقی به دست آوردند. آن ها نظریۀ تناسب ها (نسبت ها) را تدوین کردند. این نظریه منجر به گسترش اطلاعات آن ها دربارۀ کسرها شد و به کمک آن، به مطالعۀ هارمونیک ها (هماهنگ ها) در سازهای زهی پرداختند. آن ها دریافتند که هارمونیک اوکتاو با لمس کردن تار در فاصلۀ یک دوم طول آن از یک انتها، هارمونیک پنجم در فاصلۀ دو سوم طول، و بقیه هارمونیک ها نیز به همین ترتیب ایجاد می شوند. کشف عدد گنگ را نیز به فیثاغورسیان نسبت داده اند.

گزارش محتوای نامناسب