لغت نامه دهخدا
کدخداییم را ز دست گشاد
دست بر مال و ملک بنده نهاد.نظامی. || تصدی امور ده. دهبانی. دهداری. ( فرهنگ فارسی معین ). || ریاست طایفه. ( ناظم الاطباء ). ریاست قبیله یا عشیره. ( از فرهنگ فارسی معین ). || ریاست خانه.( یادداشت مؤلف ). مرد خانه بودن. آقای خانه بودن. مقابل کدبانویی. ( فرهنگ فارسی معین ). || ریاست صنف ( اصطلاح صفویه ). || ریاست محله. || نگهبانی شهر. اداره امور شهر. ( فرهنگ فارسی معین ) :
کزین پس نیابی تو از بخت بهر
بمن چون دهی کدخدایی شهر.فردوسی. || تصدی اداره یا سازمان دولتی. || پیشکاری بزرگان. ( فرهنگ فارسی معین ). عمیدی. صاحب اختیاری. شغل پیشکاری و سرپرستی و مباشرت امور خاص بزرگان مانند کارهای محاسباتی و ملکی و سپاهی آنان : ولایت به قحبی حاجب سپرد و کدخدایی او بوعلی شاد را داد. ( تاریخ سیستان ). فتیک خادم و بوالحسن کاشی آمدند باغلامی پانصد آراسته با کمرها و سلاح تمام و پذیره او [ طاهربن بوعلی ] برفتند امیر خراسان گفت کدخدایی این است که ابوالحسن کاشی و فتیک خادم امیر طاهر را کرده اند که بیستگانی همی ستدند و لشکر او نگاه داشتند. ( تاریخ سیستان ). و بیاید در تاریخ بعد از این سخت مشبع آنچه رفت و سالاری تاش و کدخدایی دو عمید.( تاریخ بیهقی ). وی را ناچار باید کدخدایی داد که شغلهای خاصه وی را اندیشه دارد. ( تاریخ بیهقی ). شغل کدخدایی به سهل عبدالملک دادند. ( تاریخ بیهقی ). گفت [حضرت رضا ] یا امیرالمؤمنین فضل سهل بسنده باشد که وی شغل کدخدایی مرا تیمار داد. ( تاریخ بیهقی ). طاهررا نامزد کرده بود سلطان تا سوی ری رود به کدخدایی لشکری که بر او سپاهسالار تاش فراش است. ( تاریخ بیهقی ).
همه چیزی ز روی کدخدایی
سکون برتابد الاّ پادشایی.نظامی.من از کجا و نصیحت کنان بیهده گوی
حکیم را نرسد کدخدایی بهلول.سعدی. || مهتری. سروری. بزرگی :
ترا کدخدایی و دختر دهم
همان ارجمندی و افسر دهم.فردوسی.کدخدایی خدایی است برنج
خاصه آن را که نیست نعمت و گنج
