ناهمکامی

ناهمکامی در زیست‌شناسی، به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن یک گامت ماده (تخمک) بدون دریافت مواد ژنتیکی از گامت نر (اسپرم) و بدون انجام عمل لقاح، رشد کرده و به یک رویان کامل تبدیل می‌شود. در این پدیدهٔ شگفت‌انگیز، سلول تخم به‌تنهایی و با استفاده از مکانیسم‌های خودتمایزی، قادر به شروع تقسیم‌های سلولی و تشکیل یک موجود زندهٔ جدید است. این روش تولیدمثل، گونه‌ای از تولیدمثل غیرجنسی محسوب می‌گردد که در آن تنها یک والد نقش دارد.

این پدیده در میان گروه‌های مختلفی از جانداران از جمله برخی حشرات، خزندگان، ماهی‌ها، دوزیستان و حتی به‌صورت بسیار نادر در پرندگان مشاهده شده است. ناهمکامی می‌تواند به اشکال مختلفی رخ دهد؛ در برخی موارد، رویان از یک سلول تخم هاپلوئید به وجود می‌آید و در موارد دیگر، پیش از شروع تقسیمات، طی فرآیندی، دیپلوئید شده و سپس مراحل رشد را طی می‌کند. مطالعهٔ این فرآیند، اطلاعات ارزشمندی دربارهٔ کنترل رشد و نمو رویانی، نقش هسته و سیتوپلاسم در تکوین و همچنین انعطاف‌پذیری ژنتیکی در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد.

اهمیت آن تنها به جنبه‌های تکاملی و بوم‌شناختی محدود نمی‌شود، بلکه کاربردهای عملی نیز دارد. برای مثال، در کشاورزی و کنترل آفات، درک این پدیده می‌تواند راهکارهای جدیدی ارائه دهد. علاوه بر این، پژوهش‌ها در زمینهٔ ناهمکامی در پستانداران، اگرچه بسیار پیچیده است، اما افق‌های جدیدی را در حوزه‌های مختلف از جمله پزشکی بازتولید و زیست‌فناوری گشوده است. بنابراین، ناهمکامی به‌عنوان یک سازوکار طبیعی مهم، همچنان موضوعی جذاب و چالش‌برانگیز برای مطالعات زیست‌شناختی معاصر به شمار می‌رود.

فرهنگستان زبان و ادب

{apogamy} [زیست شناسی] تشکیل رویان بدون انجام لقاح