زجیر در لغت به معنای بازدارنده و مانع است. این واژه ریشه در زبان عربی دارد و در فارسی نیز به همان معنا به کار می‌رود. وقتی گفته می‌شود کسی یا چیزی «زجیر» است، منظور آن است که آن فرد یا عامل، جلوی کاری یا رفتاری را می‌گیرد یا مانع ادامه آن می‌شود.
در متون ادبی و عرفانی، این واژه گاه به عنوان نمادی از عقل یا وجدان به‌کار رفته است که انسان را از انجام اعمال ناپسند بازمی‌دارد. گاهی نیز در متون مذهبی، این کلمه اشاره به عذاب یا توبیخی دارد که انسان را از گناه بازمی‌دارد. در این کاربردها، زجیر نه فقط یک بازدارنده بیرونی، بلکه عامل درونی کنترل رفتار نیز محسوب می‌شود.
در کاربردهای امروزی، ممکن است این کلمه به صورت استعاری نیز استفاده شود. برای مثال، قانون یا نظم اجتماعی می‌تواند زجیر رفتارهای ناهنجار تلقی شود. همچنین در برخی موارد، می‌توان آن را به معنای سرزنش یا تذکری دانست که مانع از تکرار یک رفتار می‌شود.