در فرهنگ اسلامی، تقوا به معنای خویشتن‌داری و پرهیز از هر آن چیزی است که خشم و ناخشنودی پروردگار را در پی دارد. این مفهوم، دربردارنده‌ی دوری جستن از گناهان و محرمات و حریم نگه داشتن در برابر تمامی وسوسه‌ها و لغزش‌های نفسانی است. تقوا به مثابه سپری است که مؤمن را از افتادن در ورطه‌ی معاصی و نافرمانی‌های الهی مصون می‌دارد و روشن‌گر مسیر رستگاری و قرب به حضرت حق می‌باشد.
بدون تردید، تقوا رکن اساسی و بنیادین در ساختار اخلاق اسلامی محسوب می‌شود. تمامی فضیلت‌های اخلاقی و ارزش‌های والای انسانی، در سایه‌ی این خصیصه‌ی متعالی است که معنا و مفهوم حقیقی خود را می‌یابند. ایمان راستین و عمل صالح نیز بدون اتکا بر این پایه‌ی استوار، از اصالت و استحکام لازم برخوردار نخواهند بود؛ چرا که تقوا، جان و روح ایمان است و ایمان بی‌تقوا، پیکری بی‌جان بیش نیست.
در یک نگاه کلی، تقوا تنها یک توصیه‌ی اخلاقی نیست، بلکه معیار و ملاک اصلی ارزش‌گذاری انسان‌ها در نزد پروردگار عالمیان است. این ویژگی، محور تمامی دستورهای دینی و جوهره‌ی اصلی تعالیم آسمانی پیامبران به شمار می‌رود. بنابراین، می‌توان گفت که دستیابی به حیات طیبه‌ی اخروی و سعادت هر دو جهان، در گرو تحصیل و تقویت این صفت نیکوی درونی است.