خیار، که در فارسی افغانستان به آن بادرنگ گفته میشود، گیاهی از خانواده کدوییان است. این گیاه دارای ساقه‌ای بالارونده است که میوه‌ها از آن آویزان می‌شوند و خود ساقه نیز به عنوان یک گیاه خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع، نوعی سبزی به شمار می‌آید. ساقه‌های خیار به صورت رونده رشد می‌کنند و دور هر تکیه‌گاهی می‌پیچند. همچنین، این گیاه میتواند به صورت هیدروپونیک و بدون ریشه در خاک نیز رشد کند و در صورت عدم وجود تکیه‌گاه، به صورت افقی بر روی زمین گسترش یابد. خیار دارای برگ‌های بزرگی است که میتواند بر روی سایر میوه‌ها سایه بیفکند. معمولاً، خیار به شکل استوانه‌ای است و میتواند تا ۶۰ سانتیمتر طول و ۱۰ سانتیمتر قطر داشته باشد. از نظر گیاه‌شناسی، به عنوان یک سَته شناخته میشود، به این معنا که بخش بیرونی آن سخت است و درون آن هیچ تقسیم‌بندی وجود ندارد. با این حال، در تهیه و مصرف، مانند سایر سبزیجات با آن برخورد میشود. بر اساس اطلاعات موجود، حدود ۹۵ درصد از ترکیب آن را آب تشکیل می‌دهد.
خیار
لغت نامه دهخدا
خواص پزشکی: خیار را بعنوان مدر و برای رفع تبهای صفراوی و یرقان بکار می برند مخصوصاً موقعی که خیار زرد شده و رسیده باشد در این صورت مزه اش ترش می باشد و خاصیت زرداب در آن بیشتر است. تخم خیار مدر است و برای اورام کبد خوب است و در فرمول چهاردانه خنک وارد است. آب خیار بطور مالیدنی و برای رفع خارش بکار می رود. موادغذائی خیار خیلی کم است و سلولز زیاد دارد. در صد گرم خیار مواد زیر یافت میشود: آب 90 گرم؛ سلولز 2 گرم؛ مواد هیدروکربنه 1 - 5 گرم؛ مواد ازته 2 گرم؛ چربی 4% گرم؛ 15 - 25 کالری حرارت می دهد. خیار را بطور سالاد قبل از غذا میل می نمایند. پوست خیار ویتامین c دارد خیارهای تازه و لطیف را بدون اینکه پوست بکنید بقطعاتی که برای ماشین آب میوه گیری مناسب است درآریدو با کمک رنده های معمولی آنرا رنده کنید آبش را بگیرید آب خیار بی مزه است. آب خیار را می توانید با آب سیب و هویج و کرفس بخورید سالهاست آب خیار را در معالجه کلیه مصرف می کنند زیرا کلیه ها را شستشو می دهد ومفید است و نیز در رژیم لاغری و تخلیه آن مصرف میشودخیار دارای ویتامینهای A و B و C و کلروفیل و ده نوع املاح معدنی است. خیاری که زیاد آب داشته باشد چندان غذائیت ندارد ولی با داشتن سلولز زیاد برای رفع یبوست مفید است. ( فرهنگ خواص خوراکیها ص 223 تألیف احمد سپهر خراسانی ج 2 سال 1346 ):
زرد و درازتر شده از غاوشوی خام
نه سبز چون خیار و نه شیرین چو خربزه.
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
۲. (صفت ) [قدیمی] برگزیده.
۱. میوه ای سبز، کشیده، و معطر، با تخم های سبز روشن در وسط.
۲. بوتۀ این میوه که دارای ساقه های نرم و سست، برگ های دندانه دار، و گل های زرد می باشد.
فرهنگ فارسی
ابن سلمه مکنی به ابوزیاد از تابعان است
دانشنامه عمومی
ساقه های گیاه خیار حالت رونده دارد و دور هر تکیه گاهی می پیچد. همچنین خیار می تواند به صورت هیدروپونیک بدون ریشه در زمین رشد کند و اگر تکیه گاه نداشته باشد در سطح زمین پیچ بخورد. خیار برگ های بزرگی دارد و می تواند روی دیگر میوه ها سایه بیاندازد. خیار معمولاً استوانه شکل است و می تواند تا ۶۰ سانتیمتر در طول و ۱۰ سانتیمتر در قطر رشد کند. [ نیازمند منبع] از دیدگاه گیاه شناسی، خیار یک سَته است به عبارت دیگر میوه ای است که بخش بیرونی آن سخت است و در درون هیج تقسیم بندی ندارد. اما مانند گوجه فرنگی و کدو، در آماده سازی و خوراک با آن مانند تره بار برخورد می شود. برپایهٔ جدول بالا ۹۵ درصد خیار آب است.
رقم های کمی از خیار بدون لقاح تخمک به وجود می آیند به این معنی که میوه ها بی دانه اند و برای ایجاد آنها گرده افشانی صورت نگرفته است. گرده افشانی برای این نوع خیار باعث کاهش کیفیت آن می شود. در آمریکا خیارها در گلخانه هایی تولید می شوند که زنبور نباشد در اروپا هم در فضای باز اما در مکان هایی پرورش داده می شوند که دسترسی زنبور به آن ممکن نباشد.
به هر حال رقم های کمی از خیار بی دانه اند بلکه بیشتر آنها دانه دارند و به گرده افشانی نیازمندند. سالانه هزاران زنبور عسل به باغ های خیار آورده می شوند تا گرده افشانی کنند البته دیگر گونه های زنبور مانند خرزنبوریان هم به گرده افشانی می پردازند. خیار گیاهی خود ناسازگار است به عبارت دیگر برای گرده افشانی در آن حتماً باید یک گیاه دیگر وجود داشته باشد تا دانهها تشکیل شوند. البته رقم های خودسازگار هم وجود دارد اما آنها با لیمو هم خانواده اند. از نشانه های گرده افشانی ضعیف داشتن میوه هایی با ظاهری نامتعارف ( گاهی دوقلو ) است یا افتادن شکوفه های گیاه است.
معمولاً در خیار معمولی نخست شکوفه های نر سپس شکوفه های ماده پدید می آیند و البته شمار آنها تقریباً با هم برابر است. اگر بخش زایشی گیاه تازه باشد شکوفه ها همه ماده می شوند. اما در خیار گلخانه ای یا خیار درختی گل ها کامل هستند؛ یعنی گل های نر و ماده از هم جدا نیستند.
دانشنامه آزاد فارسی
گیاهی رونده۱، از خانواده کدوییان۲، با نام علمی Cucumis sativus. میوه های ترد، سبز، دراز، و براقی با گوشت خوردنی تولید می کند. خیارهای ریز را معمولاً برای تهیۀ خیارشور مصرف می کنند. کوکومیس هومی فروکتوس۳، که در افریقای جنوبی یافت می شود، میوه ای غیر معمول دارد؛ بدین معنی که میوه زیر خاک تولید می شود و به درازای ۱۵ تا ۳۰ سانتی متر می رسد. خیار چنبر نیز از اعضای گونۀ خربزه (C. melo) است. همچنین، واژه خیار چنبر یا خیار شنبر نامی برای میوه فلوس هم بوده است.
خیار (حقوق). (واژه ای عربی، به معنای اختیار) در اصطلاح فقه و حقوق، حقی که به یکی از دو طرف معامله یا هر دو داده می شود که به موجب آن، معامله را بر هم زند. انواع خیارات در مادۀ ۳۹۶ قانون مدنی آمده است؛ الف. خیارات مختص عقد بیع (معامله): ۱. خیار مجلس؛ یعنی هریک از طرفین معامله بعد از عقد، فی المجلس و مادام که متفرق نشده اند اختیار فسخ معامله را دارند. چنانچه از هم جدا شوند و مجلس را ترک کنند، خیار آنان ساقط می شود. ۲. خیار حیوان؛ اگر مبیع (مورد معامله) حیوان باشد، مشتری تا سه روز از حین عقد اختیار فسخ معامله را دارد. این خیار مختص مشتری است. ۳. خیار تأخیر ثمن (بها)؛ در مواردی جاری است که مبیع عین خارجی یا در حکم آن بوده (مانند سه تُن برنج) و ثمن نیز نقد باشد و برای پرداخت ثمن و تسلیم مبیع مهلتی معیّن نشده باشد. چنانچه ظرف سه روز نه بایع (فروشنده) مبیع را تحویل دهد و نه مشتری ثمن را پرداخت کند، بایع مختار است که معامله را فسخ کند. ب. برخی خیارات مشترک: ۱. خیار شرط؛ اختیاری است که ضمن عقد برای هریک از طرفین معامله، یا هر دو و یا شخص ثالث، قرار داده می شود تا بتواند در مدت معیّن معامله را فسخ کند. عقدی که خیار شرط در آن قرار داده شده را «عقد خیاری» گویند. چنانچه برای خیار شرط مدت معیّن نشده باشد، هم شرط خیار و هم عقد باطل است. ۲. خیار رؤیت و تخلّف وصف؛ در مواردی است که کسی مال را ندیده و فقط با شنیدن اوصاف مال مذکور آن را خریده است، اما پس از دیدن ملاحظه می کند که اوصاف ذکر شده را ندارد، در این صورت مختار است که معامله را فوری فسخ یا آن را به همان نحو قبول کند. ۳. خیار غَبن؛ هریک از طرفین معامله که در اثر عدم تعادل در ارزش معاوضۀ مبیع و ثمن، متضرر شود می تواند با استفاده از این اختیار معامله را فسخ کند. به موجب مادۀ ۴۱۷ قانون مدنی، غبنی موجب استقرار خیار است که فاحش باشد (غبن فاحش). تشخیص فاحش بودن غبن به عرف محل و اوضاع و احوال قضیه است. ۴. خیار عیب؛ به موجب آن هرگاه بعد از معامله مشخص شود که مبیع معیوب بوده، مشتری مختار است که آن را به صورت معیوب قبول کند یا ارش (تفاوت قیمت صحیح و معیوب کالا) بگیرد و یا معامله را فسخ کند، منوط به آن که عیب مخفی بوده و حین عقد نیز موجود بوده باشد. ۵. خیار تدلیس؛ عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود. این خیار هم از آنِ بایع است و هم مشتری. خیار تدلیس نیز چون دیگر خیارات مشترکِ ذکر شده فوریت دارد.
ویکی واژه
اختیار داشتن.
داشتن اختیار برای بر هم زدن معامله یا قرارداد.
برگزیده.
ضایع، غیر قابل قبول
عمو، این حرکتت خیلی خیار بود.
جملاتی از کلمه خیار
آن یکی چون نیست با اخیار یار لاجرم شد پهلوی فجار جار
سخن‌چین میان تو و شهریار کند فی المثل همچو کارد و خیار
کند سبزه تیغ زهراب‌دار چنار کهن را قلم چون خیار