کلمه "خوشگوار" و "خوش گوار" هر دو به نوعی به معنای لذتبخش و خوشطعم به کار برده می شود اما خوشگوار به معنای دل÷ذیر و خوشایند است.
- به خون بیدلان خوردن مکن خوی که کس را نآید این شربت گواران
- به یاران گفت جشن ای سوگواران که آمد نامه یاران به یاران
- گوارا می شود چون می به کامم تلخی غربت گر آن گل پیرهن بر پیرهن پاشد گلابم را
نباشد گر وطن، غربت گوارا می شود بر دل قفس را تنگ بر من خارخار آشیان دارد
روستای آشی بخاطر چشمه های شیرین و گوارای خود نیز مشهور است چشمه هایی نظیر؛ چشمه بهشتی،او نو(آب نو) و امثال آنها.
ارتش باتیستا به آنها حمله کرد؛ عدهای کشته شدند و عده دیگری هم پس از دستگیری اعدام شدند. از میان ۸۲ نفر حاضر در کشتی، تنها ۲۲ نفر توانستند پس از حمله یکدیگر را پیدا کنند. گوارا در این نبرد تجهیزات پزشکی خود را کنار گذاشت و مهماتی را که یکی از رفیقهایش انداخته بود برداشت و جنگید. این اتفاق به لحظهای نمادین در زندگی چه تبدیل شد.
ناله من چشم بیمار تو را در خواب کرد درد من بر تو گواراتر شد از درمان من
به بلبلی که حیاتش ز بوی گل باشد قفس چگونه گوارا ز آب ودانه شود