واژه کارتون در زمینه‌های مختلف معانی متفاوتی دارد. ریشه این کلمه، مانند کاریکاتور، به زبان ایتالیایی برمی‌گردد و از واژه Cartone به معنای کاغذ ضخیم یا مقوا گرفته شده است. در گذشته، این اصطلاح به صفحات مقوایی، کارت‌های ویزیت و ورق‌های بازی اطلاق می‌شد، اما مهم‌ترین کاربرد آن به طرح‌های ابتدایی نقاشان مربوط می‌شود که برای انتقال به دیوار، شیشه و موزاییک استفاده می‌شد. این طرح‌ها به عنوان الگو برای آثار هنری مانند فرسک، نقاشی روغنی، موزاییک، معرق و ترکیب شیشه‌های رنگی برای در و پنجره یا فرشینه‌ها تهیه می‌شدند. از آنجا که این طرح‌ها بر روی کاغذ ضخیم یا مقوا کشیده می‌شوند و در زبان ایتالیایی cartone به معنای مقوا و کاغذ ضخیم است، این نام به این نوع الگوها اختصاص یافته است. در دوره رنسانس ایتالیا، کاربردهای زیادی داشتند، به عنوان مثال، کارتون‌های رافائل در فرشینه نمازخانهٔ سیستین از جمله این موارد هستند. در روزنامه‌نگاری، این واژه به معنای نقاشی‌های فکاهی یا هجایی است که با استفاده از اغراق طراحی شده و معمولاً با متن همراه است. در کارتون‌های سیاسی، اغلب از کاریکاتور بهره گرفته می‌شود. این نوع برای نخستین بار در قرن ۱۶ میلادی و در دوران اصلاح دین به کار گرفته شدند. در قرن ۱۸ میلادی، به‌واسطه آثار هنرمندانی چون هوگارت در انگلستان، این واژه به عنوان یک عنصر ضروری در روزنامه‌ها شناخته شد. در اوایل دهه ۱۸۴۰ میلادی، کارتون به تصاویری پی‌درپی اطلاق می‌شد که موضوعات سیاسی، اجتماعی و مشابه آن را به تصویر می‌کشیدند. در ایران، فارسی‌زبانان این واژه را به معنای انیمیشن می‌فهمند و به کار می‌برند و هر نوع نقاشی فکاهی و طنز دیگر را با عنوان کاریکاتور می‌شناسند. برای نخستین بار، ین واژه با کاربرد جدیدش به عنوان طرح‌های اغراق‌آمیز اجتماعی یا هجویه‌های تصویری در سال ۱۸۶۳ توسط میس برادون در لغتنامه‌ای به نام لغتنامه جدید انگلیسی به کار رفت.
کارتون
فرهنگ معین
دانشنامه آزاد فارسی
کارْتون (cartoon)
صحنه ای از کارتون تام و جری
طراحی یا کاریکاتور شوخ طبعانه یا طنزآمیز، فکاهی مصور، یا کُمیک استریپ؛ در مفهوم سنّتی اش، طرحی مقدماتی برای دیوارنگاره، موزائیک، و پرده نگاره، که با ترسیم بر روی دیوار یا بوم، و یا انتقال طرح از طریق افشاندن گرد زغال بر کاغذ سوزن خورده و ایجاد کپی محوی از طرح بر زمینه، حاصل می شود. نقاشی مریم عذرا و قدّیسه حنّا (نگارخانۀ ملی لندن)، اثر لئوناردو داوینچی نمونه ای است ازاین دست.طراحی شوخ طبعانه. کارتون اساساً برای تحریک افراد به تأمل دربارۀ مسائل سیاسی یا اجتماعی، و نیز برای خنداندن مردم ابداع شد و اغلب با شرح یا پانوشتی توأم بود. از لحاظ شیوۀ هنری اغلب طرحی ساده است تا یک کار هنری جدی، و از ترسیم خطوط اصلی با اندکی سایه یا بدون هیچ گونه سایه پردازی حاصل می شود، و تصویری «تخت» را به وجود می آورد. رنگ در کارتون معمولاً به صورت ساده و تخت به کار می رود. کارتون ممکن است یک قاب تصویر، یا چند تصویر متوالی و پیوسته باشد. به آن فیلم انیمیشن هم اطلاق می شود، چراکه آن نیز از قاب های تصویری مشابهی ساخته شده است.طراحی مقدماتی. دراصل، کارتون طرح مقدماتی اثر هنری در اندازۀ کامل و اصلی بوده، که همچون اساس و پایۀ نقاشیِ نهایی تعبیه می شده است. هنرمند از آن یا صرفاً به مثابۀ راهنمایی برای اثر هنری اش استفاده می کرد، یا با نشان گذاری طرح، آن را مبنای اجرای کار نهایی قرار می داد. برای مثال میکلانژ در نقاشی نمازخانۀ سیستین، کارتون هایش را مستقیماً بر سقف افکند.
ویکی واژه
نقاشی متحرک.
