دانشنامه اسلامی
قیاس اقترانی، دست کم از دو مقدمه تشکیل می شود و مشتمل بر دو قضیه است تا از آن دو مقدمه، مجهول تصدیقی به معلوم تبدیل شود و نتیجه به دست آید و دو مقدمه قیاس حتماً باید مشتمل بر سه حد باشد که آنها را حدود قیاس می نامند. آن سه حد عبارت است از: حد مشترک یا حدوسط، و حدَّین یا طرفین. منظور از طرفین و حدّین، همان دو حد مختص است، یعنی حد اکبر و حد اصغر؛ برای مثال در قیاس «شارب الخمر فاسق است و هر فاسقی شهادتش مردود است؛ پس شارب الخمر شهادتش مردود است». فاسق، حدوسط است که در هر دو مقدمه تکرار شده و رابط میان طرفین است، و شارب الخمر، حد اصغر است که در نتیجه، موضوع واقع شده است و مقدمه اول که مشتمل بر این کلمه است صغرا نام دارد و «مردود بودن شهادت»، حد اکبر است که در نتیجه، محمول واقع می شود و مقدمه دوم را که مشتمل بر این کلمه است کبرا می نامند.
وجه تسمیه
دلیل اینکه اجزای مقدمه را حد و طرف می نامند آن است که در ابتدا و انتهای قضیه واقع شده اند. در برخی از کتاب های منطقی درباره رأسین آمده است: دو طرف مطلوب که موضوع و محمول آن هستند، دو راس نامیده می شوند، زیرا پس از حذف و اسقاط حد مکرر از اجزای دو مقدمه فقط همین دو جزء باقی می مانند و مطلوب از آنها ترکیب می شود و اصل و اساس مطلوب اند به این سبب راس نامیده می شوند.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری.• مظفر، محمدرضا، المنطق.
...
