ابن بطوطه
فرهنگ فارسی
رحاله و عالم جغرافیائی مشهور
دانشنامه آزاد فارسی
شهرت ابوعبدالله محمد به عبدالله لواتی طنجی؛ ملقب به شمس الدین جهانگردِ معروف عرب. اصلش از قبیلۀ بربرهای لواته بود که گروه هایی از آنان در شمال افریقا ازجمله مصر پراکنده بودند. وی در زادگاهش به تحصیل علوم دینی بر پایۀ فقه مالکی پرداخت. در ۷۲۵ ق به قصد گزاردن حج راهِ سفر خود را از طنجه آغاز کرد. او پس از گذشتن از تلمسان در الجزیره به تونس رفت و در شهر صفاقس با دختر یکی از امنای آن جا ازدواج کرد. سپس از راه طرابلس و دیگر نواحی شمال افریقا به اسکندریه و قاهره رسید. مقصدهای بعدی او فلسطین، بیروت، طرابلس، حلب، انطاکیه، لاذقیه، بعلبک، و دمشق بود. وی مدتی در دمشق اقامت کرد و پس از آن رهسپار مکه و مدینه شد. سپس به نجف اشرف رفت و با قافله ای راه ایران درپیش گرفت و از شهرهای آبادان، ماهشهر، شوشتر، شیراز، اصفهان و تبریز دیدن کرد و سرانجام به بغداد بازگشت و بار دیگر به حج رفت و مدتی در مکه اقامت گزید ( ۷۲۹ ـ ۷۳۰ ق). وی با گذشتن از سواحل شرقی افریقا، یمن، عدن و موگادیشو، راه ظفار، سواحل شرقی عربستان، عمان و خلیج فارس را درپیش گرفت و با حاکم جزیرۀ هرمز، سلطان قطب الدین تهمتن، دیدار کرد. آن گاه به لارستان فارس، جزیرۀ کیش و بحرین رفت و بار دیگر به مکه بازگشت (۷۳۲ ق). سفر بعدی او به آسیای صغیر و زیارت آرامگاه مولوی در قونیه بود. خطِ سیر دومین مرحلۀ سفر ابن بطوطه به سمت شمال تا حدودی مبهم و آشفته است. او پس از درنوردیدن سراسر شبه جزیرۀ کریمه به جنوب روسیه، و سپس قسطنطنیه رفت و بعد از طریق ولگا به خوارزم، بخارا، نخشب، سمرقند، بلخ، هرات، طوس، مشهد، سرخس، تربت حیدریه، نیشابور، بسطام، غزنه و کابل سفر کرد. در ۷۳۴ ق رهسپار هند شد و پس از اقامتی کوتاه در دهلی، راه چین را درپیش گرفت. آن گاه به جزایر مالدیو و جزیرۀ ملوک رفت. ابن بطوطه که در بازگشت نیز از سرزمین ها و شهرهای بسیاری دیدن کرد، در ۷۵۰ ق به فاس رسید. سپس عازم اندلس شد و به غرناطه رفت. در ۷۵۳ق راهی افریقای مرکزی شد و پس از عبور از صحرای افریقا به تمبوکتو رسید. او سرانجام با بازگشت به فاس در ۷۵۴ ق، به سیاحت خود پایان داد و تا آخر عمر در آن به سر برد. سفرنامۀ ابن بطوطه که شرح سفرهای اوست، توسط او تقریر و به دست کاتبش ابوعبدالله محمد بن جَزّی (ابن جزّی) تحریر شده است. ابن بطوطه بزرگ ترین جهانگرد مسلمان است که اندکی پس از مارکوپولو به سیاحت پرداخت و سفرنامۀ خود را به رشتۀ تحریر درآورد.
دانشنامه اسلامی
وی در سال ۷۰۳ ق درشهر طنجه زاده شد. درباره نخستین سال های زندگی و شرح احوال ابن بطوطة جز آنچه در سفرنامه وی آمده است، اطلاع دیگری در دست نیست. چنین به نظر می رسد که وی در زادگاه خویش به تحصیل پرداخت. تحصیل او در علوم دینی بر اساس تعالیم فرقه مالکی بود و بی گمان او در فقه مالکی دارای معلوماتی بود زیرا از روزگار جوانی و حتی در سفرهای خود نیز به امر قضا می پرداخت.
شروع سفر
ابن بطوطه هنگامی که ۲۲ ساله بود راه سفر پیش گرفت و در پنج شنبه ۲ رجب ۷۲۵ ق زادگاه خود طنجه را ترک گفت. قصد او از این سفر به جا آوردن مراسم حج و زیارت حرمین شریفین بود. چه بسا گمان نمی کرد که سفرش سالیان دراز به طول انجامد و پس از یک ربع قرن به وطن خود باز گردد. طول راهی را که ابن بطوطةپیموده ۰۰۰/ ۷۵ میل تخمین زده اند. ابن بطوطه آخرین جهانگرد بزرگی است که به سراسر جهان اسلام سفر کرد. او در واقع رقیب شایسته ای برای مارکوپولو به شمار می رفت که تقریبا معاصر وی بود. ابن بطوطه مسلمانی مؤمن و سنت گرا بود. از آنجا که او جغرافی نویس، ادیب و دانشمند نبود، در شرح سفر او اندیشه های عالی و نکته های ظریف به ندرت می توان یافت. او به مسائل جغرافیایی توجه خاصی نداشت و شاید به لحاظ توجه به زندگی مردم بود که سفرنامه او در شرح جهان اسلامی و بطور کلی وصف جوامع شرقی سده ۸ ق در نوع خود یگانه و بی نظیر است.
عناوین مرتبط
رحلة ابن بطوطه (کتاب)
منبع
...
[ویکی اهل البیت] ابن بطوطه محمد بن عبدالله بن محمد بن إبراهیم لواتی طنجی، ابوعبدالله در شهر طنجه سال 703هـ/1304م در مغرب به دنیا آمد و سال 725 هـ بسوی مکه عزیمت نمود و مصر، شام، حجاز، عراق، فارس ایران، یمن، بحرین، ترکستان، میانرودان و بخشی از هندوچین، جاوه و شرق افریقا را پیمود و سرانجام به مغرب نزد شاه ابی عنان از شاهان بنی مرین برگشت.
سفر او 27 سال به درازا کشید (1325-1352 م) و در مراکش سال 779هـ/1377م درگذشت. این جهانگرد معروف آمازیغی ۵ و یا 6 بار به ایران سفر نمود و در تمام سفرهای شرقی خود از زبان فارسی برای ارتباط با غیرعرب ها استفاده نمود.
سفرهای او در دو سوی سواحل دریای فارس (خلیج فارس کنونی) و شهرهای فارس از جمله شیراز، خوزیه (خوزستان)، تستر (شوشتر)، تبریز و خراسان خواندنی است. سفرنامه ابن بطوطه از کتاب های باارزش جغرافیایی سده های میانه است.
اعلام طهور، ابن بطوطه، تاریخ بازیابی: 9 دی ماه 1391.
