دانشنامه اسلامی
در هر قطعه ادبی پیوندی بین کلمات وجود دارد که در اصطلاح علم معانی به آن مسند و مسندالیه گفته می شود، و به لفظ پیوند دهنده رابط و اسناد گفته می شود. ۱. اسناد حقیقی آن است که فعل را به فاعل و کننده حقیقی آن نسبت دهیم، مانند در بیت زیر:برّ آفرید و بحر و درختان و آدمی •••• فردوس جای مردم پرهیزگار کردمسندالیه (او) خدا است و اسناد آفریدن بحر و درختان و آدمی بر خدای تعالی اسنادی حقیقی است؛ اما اسناد مجازی، نسبت دادن کارها به فاعلی است که به حقیقت فاعل نبوده بلکه بینش و برداشت شاعرانه آن را توجیه می کند. این گونه اسناد در جهان ادب قلمروی بیکران دارد. ۲. اسناد مجازی که آن را «مجاز عقلی» و «مجاز حکمی» نیز می گویند زیر مجموعه بحث «مجاز» در «علم بیان» است و یکی از انواع مهم و پر کاربرد آن محسوب می شود.
اقسام اسناد مجازی
اسناد مجازی به دو قسم مجاز مرسل و مجاز عقلی تقسیم می شود:
← مجاز مرسل
سیروس شمیسا، اسناد مجازی را اغتشاش در محور هم نشینی زبان می داند. او دامنه این اصطلاح را گسترده تر از دیگران در نظر می گیرد. و علاوه بر اسناد فعل به فاعل غیر حقیقی، به نسبت دادن هر مسندی به مسندالیه غیرطبیعی و غیرمتعارف را اسناد مجازی می شمارد، مثل:ما جگر گوشه ابریم و پسر خوانده کوه! (ملک الشعرای بهار) (جگر گوشه و پسر خوانده قائل شدن برای ابر و کوه اسناد مجازی است)سلام! ای شب معصوم (فروغ فرحزاد) (صفت معصوم برای شب اسناد مجازی است)از نظر وی گفتگو با طبیعت نیز در حوزه اسناد مجازی است: ای ابر که گه بگریی و گه خندی کسی داند چگونه ای و چندی (مسعود سعد سلمان)
کاربرد اسناد مجازی
...
