آیبک

لغت نامه دهخدا

ایبک. [ ب َ ] ( اِ ) بت را گویند و بعربی صنم خوانند. ( برهان ) ( غیاث ) ( هفت قلزم ). بت. صنم. || بمجاز به معنی معشوق. ( غیاث ) ( آنندراج ) :
در گوشه نه گردون تو دوش قنق بودی
مه طوف همی کردت ای ایبک خرگاهی.مولوی. || غلام و قاصد. ( غیاث ) ( آنندراج ) :
گفت ای ایبک بیاور آن رسن
تا بگویم من جواب بوالحسن.مولوی.
ایبک. [ ب َ ] ( اِخ ) نام غلامی از غلامان سلطان شهاب الدین غوری که در دهلی پادشاهی کرده و کتاب تاج المآثر بنام اوست. آخر از اسب افتاد و درگذشت. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ). و رجوع به قطب الدین آیبک و آی بیک قطب الدین شود.

فرهنگ معین

( آیبک ) (بَ ) [ تُر. ] ( اِ. )۱ - یک ماه تمام . ۲ - معشوق .

فرهنگ عمید

( آیبک ) ۱. ماه بزرگ، ماه تمام.
۲. بت، صنم، معشوق.
۱. ماه.
۲. ماه بزرگ، ماه تمام.
۳. [مجاز] بت، صنم.
۴. [مجاز] معشوق.

فرهنگ فارسی

( آیبک ) قطب الدین سلطان محمد غوری بعد از آنکه هندوستان شمالی را تا دهانه شط گنگ تسخیر کرد [ قطب الدین آیبک ] یکی از غلامان خود را بنیابت در دهلی گذاشت و چون محمد غوری در ۶٠۲ ه. ق . ( ۱۲٠۶ م . ) کشته شد قطب الدین خویشتن را پادشاه هندوستان خواند و اولین سلسله مسلمان را که منحصرا در هندوستان فرماندهی داشته اند تشکیل داد . این سلسله را که اولین سلسله از پنج سلسله ایست که قبل از دوره مغول بر هندوستان حکومت کرده اند سلاطین مملوک میگویند .
آی بک، ایبک: ماه بزرگ، ماه تمام، به معنی بت و صنم و معشوق نیزگفته شده، آیبک، آی بک: ماه، ماه بزرگ، ماه تمام
۱ - ( اسم ) نامی است ترکان را. ۲ - قاصد. ۳ - غلام : (گفت ای ایبک بیا در آن رسن تا بگویم من جواب بوالحسن . )

فرهنگ اسم ها

اسم: آی بک (پسر) (ترکی)
معنی: بت، صنم

دانشنامه عمومی

اَیبَک ( لفظ ترکی ) ، یا قاتر آباد ) ایوکراتید یا سَمَنگان مرکز ولایت سَمَنگان کشور افغانستان است.
این شهر در پهنهٔ دره یا رود خلم و سمنگان در بخش سفلای با راهی سخت گذر و پر گردنه قرار دارد. در سال ۱۹۳۴ میلادی بخشی از شهر قدیم، از بین رفت و در ۴ کیلومتری این شهر بنای شهر نو آغاز شد. شهر قدیمی اَیبک نزدیک دهانهٔ دره و داخل دژ سنگی واقع شده است. تجارت عمدهٔ این شهر گندم، بادام و پسته است. [ نیازمند منبع]
در زمان امان الله شاه یکی از افراد او به نام وزیر محمدگل مهمند نایب الحکومهٔ ولایت بلخ بزرگ شد. وی سیاست پشتون سازی را در این ولایت پیشه کرد و نام بسیاری از مناطق ولایت بلخ را تغییر داد. محمدگل مهمند نام این شهر را از آی بیک که نام تاریخی آن بود به اِیبَک تغییر داد.
پناهگاه صخره ای کوچکی به نام قَره کَمر در فاصلهٔ ۱۳۵ متری بر فراز درهٔ هزارسوم، در شمال شهر اَیبَک موجود است که احتمالا محل موقتی شکار بوده است. از نظر گونه شناسی، و نه چینه شناسی، چهار فرهنگ مختلف مشاهده شده، که دورهٔ سوم از همه مهمتر است. مجموعا ۸۲ قطعه سنگ چخماق پیدا شده، که بیشتر آن ریزسنگ می باشند. آثار بدست آمده از قره کمر هیچگونه شباهتی به آثار کاوش شده از پایگاه های دیگر افغانستان، آسیای میانه، هند یا پاکستان ندارند. نزدیکترین مشابه آن فرهنگ برادوستی در کوه های زاگرس در ایران است.
ایبک (سمنگان). ایبک ( به لاتین: Haibak ) یک منطقهٔ مسکونی در افغانستان است که در ولایت سمنگان واقع شده است.
تصاویری از ۱۹۳۹ میلادی
ایبک (هلمند). ایبک ( به لاتین: Aybak ) یک منطقهٔ مسکونی در افغانستان است که در ولایت هلمند واقع شده است.