در جامعه‌شناسی، نقش اجتماعی به انتظارات و توقعاتی اطلاق می‌شود که جامعه با توجه به امکانات و قابلیت‌های خود از افراد دارد. این نقش در نهایت به وظایف هر فرد در قبال جامعه بازمی‌گردد و با شخصیت و منزلت اجتماعی او تناسب پیدا می‌کند. در واقع، نقش اجتماعی باید با مقام و موقعیت اجتماعی فرد هماهنگ باشد. هر فرد در متن جامعه، همانند عضوی از یک ارگانیسم، مسئولیت‌هایی بر عهده دارد که حدود آن از یک‌سو توسط توانایی‌ها و قابلیت‌های فردی و از سوی دیگر توسط ارزش‌ها و کارکردهای جامعه تعیین می‌شود.
اگر نقش اجتماعی را توقعات جامعه از فرد بدانیم، «مقام اجتماعی» بیان‌گر توقعات فرد از جامعه است. نقش در واقع جنبهٔ پویا و متحرک مقام اجتماعی است و ظاهر عینی آن را نمایان می‌سازد. مقام و منزلت اجتماعی هر فرد تابعی از نقش اجتماعی اوست؛ به این معنا که جامعه با توجه به نقش‌آفرینی فرد، به او مقام و شخصیت اجتماعی خاصی اعطا می‌کند و در قبال این مقام، مسئولیت‌هایی را از او طلب می‌نماید. جامعه همچنین شرایط و موقعیت‌های گوناگون اجتماعی را همراه با نقش‌های متنوع به فرد می‌آموزد تا او بتواند با توجه به توانایی‌های ذاتی یا اکتسابی خود، به انتخاب یا کشف نقش مناسب دست بزند.
نقش اجتماعی افراد می‌تواند متعدد و متنوع باشد، با این حال هر فرد معمولاً یک یا دو «نقش اصلی» دارد و سایر نقش‌ها یا بدلی و تحمیلی هستند و یا تابع نقش اصلی محسوب می‌شوند. نقش اصلی، وظایفی است که فرد با توجه به توانایی‌های جسمی، ذهنی و اجتماعی خود می‌پذیرد و انتظاراتی است که متناسب با لیاقت و کفایت کسب‌شده‌اش برآورده می‌سازد. نقش‌های مختلف فرد تأثیر قابل‌توجهی در رشد یا تنزل مقام اجتماعی او دارند. نقش اجتماعی به تدریج الگوها و ارزش‌های خاصی را به فرد تحمیل کرده و در شکل‌گیری منش او مؤثر است. عالی‌ترین نقش اجتماعی در افراد و گروه‌های مولد جامعه یافت می‌شود؛ هر فرد یا گروهی که در فرایند تولید اجتماعی نقش داشته باشد، از عالی‌ترین مقام اجتماعی نیز برخوردار است. منظور از تولید، قدرت آفرینندگی و خلاقیت در حیطه‌های فرهنگی و اقتصادی است که تعیین‌کنندهٔ مقام حقیقی فرد و تمایزدهندهٔ مقام عالی اعتباری از مقام واقعی به شمار می‌رود.